Recensie: De voetnoot die Rembrandts naam zuivert

Machiel Bosman wilde een heel ander boek schrijven, een leuk en toegankelijk boek over Rembrandt van Rijn, voor het Rembrandtjaar. Wat een voetnoot zou worden, groeide uit tot Rembrandts plan. Die enorme voetnoot ontstond uit verbazing en ergernis: eeuwenlang hebben historici als Paul Crenshaw, Gary Schwartz, Simon Schama, Geert Mak, Marten Jan Bok en Bas Dudok van Heel van elkaar een verkeerd beeld van Rembrandt gekopieerd. Dat beeld is sterk negatief beïnvloed door het faillissement van de schilder. Bosman, heel eigenwijs, verdiepte zich in de bronnen - en die staan gewoon online -, las zich in en komt heel overtuigend op een andere conclusie. Een boekverkopersbespreking door Joop Hopster.

N.B. Eerder publiceerden we voor uit Rembrandts plan en uit De Roofkoning - en we bespraken het.

Niemand heeft het faillissement van Rembrandt ooit goed begrepen, stelt Bosman. En onbegrijpelijk is dat niet: wat is een 'desolate boedelkamer'? Wat is een 'interinement', wat zijn 'brieven van cessie'? Om dat te begrijpen, moet je je verdiepen in het recht van de zeventiende eeuw, dat totaal anders functioneerde dan het onze. Dat maakt Rembrandts plan ook een ingewikkeld boek, en het knappe is dat het niettemin zeer leesbaar is.

Dit boek laat volgens mij zien hoe geschiedschrijving mis kan gaan, hoe aannames herhaald worden zonder goed onderzoek. Bosman neemt het zijn voorgangers kwalijk dat zij het níét uitzochten, en toch deze zware conclusies over Rembrandt trokken. Ze zeggen: het was op het randje van frauduleus, hij deugde niet, hij heeft Geertje Dircx laten opsluiten. En daarmee is een zo serieus boek ook heel spannend, want het is Bosmans uitdaging aan zijn lezers, en collega's in het bijzonder, om zijn onderzoek en zijn conclusies te weerleggen. Maar ik vertrouw er wel op: hij is uiterst grondig, hij komt supergedegen over. Het zou me niet verbazen als dit voorlopig het staande inzicht over Rembrandts faillissement wordt.

Joop Hopster is werkzaam bij Athenaeum Boekhandel als rubrieksbeheerder Geschiedenis en Politiek.