Recensie: Het oneindige heden

Patrick Modiano heeft met Encre sympathique weer een parel toegevoegd aan zijn reeds omvangrijke oeuvre, waarvoor hij in 2014 terecht de Nobelprijs ontving. Hij houdt het tempo erin en laat ongeveer elk jaar met een nieuwe titel van zich horen. En gelukkig wijkt hij ook nu niet veel af van zijn vaste recept: Parijs als decor, een zoektocht naar een vrouw uit een vaag en ver verleden en de a-chronologische verhaallijn waardoor stukje bij beetje steeds meer duidelijk wordt. En ook nu vloeit het verleden samen met het heden zodat het een geheel wordt, een ‘present eternel’. Ook nu zitten er door het verhaal prachtige gedachtes en invallen verweven. ‘Il faut que j’invente quelque chose et que je pêche le faux pour tenter d’apprendre le vrai.’

N.B. Encre sympathique is nu vertaald als Onzichtbare inkt door Maarten Elzinga (update 4 februari 2020). Lees op onze site besprekingen van Slapende herinneringen, De horizon, Het gras van de nacht, Om niet te verdwalen, en Maarten Elzinga over zijn vertaling van De horizon.

Jean, de hoofdpersoon, heeft een halve eeuw geleden bij een detectivebureau gewerkt waar meneer Hutte de baas was. In Modiano’s Rue des Boutiques Obscures (De straat van de donkere winkels, 1978), was de hoofdpersoon eveneens in dienst bij deze meneer Hutte en werd hij aan het werk gezet om iemand op te sporen op basis van enkele minimale gegevens. Deze externe noodzaak, die van de opdrachtgever en meneer Hutte, weet Patrick Modiano in Encre sympathique knap om te buigen naar een persoonlijke missie van de hoofdpersoon zelf.

Noëlle Lefebvre

Jean wordt op pad gestuurd om mensen uit de omgeving van Noëlle Lefebvre te ondervragen en haar post op het postkantoor op te halen. Ze is plotseling verdwenen, maar ook haar identiteit is niet zeker. Hij komt iemand op het spoor die goed bevriend met haar was en samen gaan ze naar het appartement waar Noëlle heeft gewoond. Jean vindt er een agenda met enkele beschreven bladzijden. Hij stopt deze stiekem in zijn zak, maar de aantekeningen, hoewel er namen en zelfs een telefoonnummer in staan, helpen hem niet veel verder.

Deze Noëlle blijft zijn enige ‘zaak’ bij het detectivebureau. Na drie maanden neemt hij ontslag, maar haar dossier neemt hij ongezien mee. Langzaam wordt duidelijk waarom Jean de zaak niet los kan laten. In de decennia die volgen komt hij van tijd tot tijd iets tegen dat hem doet denken aan haar of de mensen uit haar omgeving van wie hij inmiddels steeds iets meer te weten komt.

Pagina 63

Modiano maakt deze keer het boek zelf tot onderdeel van de zoektocht. Tot twee keer toe vermeldt hij op een bepaalde bladzijde te zijn aangekomen maar nog niet veel te zijn opgeschoten, zelfs niet met behulp van internet.

‘Aujourd’hui, j’entame la soixante-troisième page de ce livre en me disant que l’Internet ne m’est d’aucun secours. […] Tant mieux, car il n’y aurait plus matière à écrire un livre. Il suffisait de recopier des phrases qui apparaissent sur un écran, sans le moindre effort d’imagination.’

Einde

De meeste van zijn boeken hebben een open einde, het past goed bij de melancholische dwaaltochten van de hoofdpersonen in de schemering van Parijs. Ze komen doorgaans een heel eind met het blootleggen van sporen en ontmoetingen uit het verleden, maar de laatste stukjes missen en blijven onvindbaar.

In Encre sympathique heeft Modiano ervoor gekozen het verhaal rond te maken en het einde veel minder open te laten. Deze keer lukt het Jean, met de lezer in zijn kielzog, stap voor stap het mysterie rond de identiteit en de verdwijning van Noëlle te ontrafelen, al blijft er gelukkig genoeg in het ongewisse. Het past namelijk niet bij Modiano om overal een antwoord op te vinden.

‘J’ai peur qu’une fois vous avez toutes les réponses votre vie se referme sur vous comme un piège, dans le bruit que font les clés des cellules de prison. Ne serait-il pas préférable de laisser autour de soi des terrains vagues où l’on puisse s’échapper?’

Rijk oeuvre

Los van een meer afgerond verhaal is het nieuw dat Modiano op een gegeven moment van perspectief wisselt. Dat geeft een extra dimensie en maakt aan de ene kant een aantal zaken helder, maar de nieuwe stem brengt daarbij ook losse eindjes verhaal met zich mee.

Encre sympathique bevat gelukkig de ingrediënten die we van Modiano gewend zijn en tegelijkertijd laat hij zien dat hij met extra elementen en verwijzingen naar zijn eigen werk verder bouwt aan een rijk oeuvre dat zich blijft ontwikkelen. We kunnen niet anders dan verwachtingsvol naar zijn volgende boek uitkijken.  

Arjen van Meijgaard schrijft korte verhalen en bespreekt Nederlandse en Franse fictie, voor onder andere NBD/Biblion, en eenboekrecensie.blogspot.nl, waarop hij impressies over vergeten boeken noteert.