Recensie: Een rustiger Venetië

In zijn nieuwe boek Venetië. De leeuw, de stad en het water dringt Cees Nooteboom vanuit zijn eigen ervaringen door tot de kern van Venetië, de verstilde stad die rijk is aan kunstschatten uit het verleden, een stad van geesten. Begeleid door de foto's van Simone Sassen ontsluiert Nooteboom het Venetië dat aan vele toeristische ogen voorbijgaat. Een boekverkopersbespreking door Daniel van Geem.

N.B. Eerder publiceerden we voor uit Venetië, en uit 533. Ook onze collega Bob Kappen was enthousiast, beluister zijn bijdrage bij Radio 4. Pieter Wybenga besprak daarnaast destijds Nootebooms Berlijn 1989-2009. Meer Venetië? Debby Koudenburg las - en kookte uit - Polpo, Daan Stoffelsen las Valeria Luiselli's Valse papieren en we publiceerden voor uit Luc Verhuycks 'anekdotische reisgids' Venezia.

Voor de lezer is de eerste ontmoeting met Venetië Nootebooms eigen eerste keer - we publiceerden die passage al voor. Hij schrijft vervolgens over de stad in het water, prachtige gebouwen, talloze bruggetjes, smalle straatjes, de San Marco-basiliek, het Dogenpaleis, Thomas Mann en de film Don't Look Now. Over de rijkdom aan geschiedenis, de kunstenaars van weleer, over Tiepolo. En over de pretparkdrukte, gondels en steegjes vol zichzelf filmende en fotograferende toeristen. Het is een stad met meer toeristen dan inwoners, en je vraagt je onwillekeurig af: is dit het voorland van Amsterdam?

Maar gelukkig laat Cees Nooteboom een andere stad zien. Alleen in het begin heeft hij het erover dat het druk kan zijn. Venetië is een rustiger, verstilde stad, een stad van geesten.

'Het was alsof er rond die paar smalle straten een muur was opgetrokken die ons van de wereld van het grote toerisme scheidde die hemelsbreed nog geen paar honderd meter verder woedde. Als we binnen die muren of binnen het appartement bleven leek het alsof die wereld een kwaadaardige droom was, het enige wat we er soms van zagen was drie keer in de week een groep Japanners op het campiello beneden ons, een plek die de leider waarschijnlijk uitgezocht had omdat er niets te zien was en er dus ook geen andere toeristen waren, zodat hij in alle rust zijn kennelijk ernstige verhaal over Venetië kon vertellen. Hij stond altijd onder een van de bomen, zij in een kring om hem heen, zij luisterden rustig, bijna ingetogen, zelfs als het regende stonden ze stil onder hun paraplu's, het verschil met de aanstormende legers op de Riva, en de compacte, ondoorwaadbare massa bij de Brug der Zuchten waar je doorheen moet op weg naar de San Marco kon niet groter zijn. Wat wij gevonden hadden was een van die enclaves waar de laatste Venetianen het uithouden tot de Chinezen het voorgoed hebben overgenomen. En dan, alsof je van de ene fuik in de andere geloodst wordt, ligt er achter of opzij van onze campiello nog een plein, groter, opener. Een café, een terras, een kleine kerk aan de overkant, een gevel in drie delen, baksteen, gothisch, laag en daardoor aangenaam, ik ben er al vaker langsgelopen, het is de San Giovanni in Bragora. De vreemde naam intrigeerde me.'

Het leren kennen van een stad kan volgens Nooteboom alleen door erin te verdwalen, zo ook met Venetië: 'De weg kwijtraken betekent het vinden van het mooiste wat een plek te bieden heeft.'

Wat ik het fijne van Venetië vind, is: je kent de gebaande paden al. Nooteboom wijkt daarvan af. Als hij een café inloopt, zijn er alleen echte Venetianen - en ze praten gewoon over voetbal. Hij kan pagina's wijden aan één schilderij, en aan de hand daarvan vertelt hij over Venetië op dat moment. Hij kijkt om zich heen, hij ziet de verkleumde Japanners, die ondanks de kou toch ontzettend blij zijn dat ze in het decor zitten. Op het moment dat hij het schrijft zit hij in een appartement dat van buiten onooglijk lijkt, maar feitelijk een herenhuis is aan een kanaal - nog zo'n verborgen plek.

Ter illustratie: op de begeleidende foto's van Simone Sassen staat bijna nooit iemand. Nootebooms Venetië is een rustige stad, een stad waar je telkens een paar pagina's met hem wilt verblijven. Lees Venetië - en mijd het hoogseizoen.

Daniel van Geem is boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel.