Recensie: Het gevoel van ontheemding is blijvend

Vacuüm, de verhalenbundel van Oscar Spaans, gaat over een ongebruikelijk maar wezenlijk onderdeel van ieders leven: verhuizen, in de breedste zin van het woord. Want niet ieder personage uit Vacuüm is letterlijk van de ene plek naar de andere aan het verhuizen. Het gaat over de beweging naar nieuwe situaties en hoe je die in je eigen leven kunt inpakken en weer kunt uitpakken wanneer je ze nodig hebt. De onthechting van een nieuwe levensfase, het vacuüm, loopt als een rode draad door deze verhalenbundel. Een boekverkopersbespreking door Bob Kappen.

Spaans, zelf verhuizer van beroep, laat de lezer in het eerste verhaal, 'Beestjes', meteen kennismaken met het thema van de bundel:

'Hij staart naar de voorbeschouwing zonder te horen wat er gezegd wordt. Waarom moesten ze hiernaartoe verhuizen? Wat was er mis met hun appartement in de binnenstad? "We bouwen niks op hier," had Sasha gezegd. "We kunnen ons geld net zo goed de gracht in laten waaien."'

In 'Beestjes' staat een jong, stads stel centraal, dat zich nog moet nestelen in hun niet-stadse huis. Met zijn kenmerkend zwartgallige stijl laat Spaans twee worstelen in hun suburbane vacuüm. Maar, even kenmerkend, met een kwinkslag aan het eind geeft Spaans de lezer weer vertrouwen in de schijnbaar uitzichtloze situatie.

Herkenbaar

De verhalen gaan voornamelijk over twintigers en dertigers, mensen die hun plek nog moeten vinden in het leven en heen en weer worden geslingerd door hun eigen keuzes. Mensen die het gevoel hebben dat anderen ze verlaten, of het gevoel dat ze achterblijven bij de rest:

'Ik was de laatste van onze vriendengroep die nog bij zijn ouders woonde. De meesten hadden alles behalve de alcohol afgezworen en rookten alleen op festivals af en toe nog wiet. Ze kochten huizen, hadden banen, maakten promotie. Links en rechts floepten er baby's tevoorschijn.'

Verhuizen (of juist degene zijn die niet verhuist, die achterblijft) - letterlijk of figuurlijk - is zo'n bekend gegeven dat iedereen zich kan herkennen in de verhalen in Vacuüm.

Blijvend

Spaans beschrijft absurde situaties die confronterend zijn en tonen dat iedereen zich van tijd tot tijd in een vacuüm bevindt, en dat iedereen opzoek is naar een houvast:

'Om kwart over vijf trokken we de deur achter ons dicht en reden we de wijk uit. We sloten achter aan in de file op de A9. Samen met al die andere mensen die onderweg waren naar huis.'

Maar bovenal toont Spaans in Vacuüm aan dat, in welke levensfase je je ook bevindt, het gevoel van ontheemding blijvend is:

'We draaien het erf af. Aan weerszijden van de weg staat een lange rij bomen. Daarachter een slootje, dan het weiland. Op een dag ga ik hier op deze vlakte wonen, ergens midden in dit eindeloze groen.'

Bob Kappen is boekverkoper bellettrie bij Athenaeum Boekhandel.