Recensie: Ongerijmde handreikingen

Ik was ondergedompeld in grote-mensen-literatuur, en dan komt Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt als een verademing. Ik kreeg de Gedichten waar je wat aan hebt (zoals de ondertitel luidt) van Edward van de Vendel met illustraties van Martijn van der Linden (een Woutertje Pieterse-prijswinnend duo) in mijn handen gedrukt door de uitgeverijmedewerker. De vijf- en zevenjarige hadden ook al een cadeautje gekregen, deze was voor mezelf.

N.B.  Deze bespreking is een bewerking van een tekst op Revisor.nl. Eerder bespraken we van Van den Vendel Vosje (met Marije Tolman) en Oliver; Martijn van der Lindens illustraties bij Maranke Rincks boek Supersint bespraken we ook.

En hoewel ik een paar gedichten al heb voorgelezen, en de vijfjarige alle plaatjes nu bekeken heeft, geloof ik dat ik er zelf inderdaad het meeste plezier aan beleef. De praktische wenken van Van de Vendel en Van der Linden (zijn beeld, verschillend in stijl en vorm, voegt echt wat toe) hebben een prettige absurditeit, beginnend met het titelgedicht.

'Allereerst:
sorry zeggen.
Daarna:
met jezelf overleggen
hoe je hem terug gaat laten struikelen.
Pfah.
Alsof dikhuiden de enigen zijn
die hun gewicht mogen gebruikelen!'

Het enige wat telt

Terzijde: de eerste redactie van De Revisor gaf Willem Wilmink (eigenlijk een Tirade-schrijver) een podium, met Stratemakeropzeeshow-gedichten, en dat voelt toch niet helemaal juist. Dat zal ook het rijm zijn, zoals in 'Prikkebeen': 'Zo zie ik er heel mooi uit voor het feest. / Ik geloof dat jij wel het allermeest / van alle moeders druk bent geweest, / moeder.' Of, iets minder monotoon: 'Pianospel': 'Oktoberavond. Schemeruur. / En als je stil bent, hoor je wel / door open ramen van een buur / pianospel.' Of het noemen van namen, en verkleinwoorden en kleine woorden als grappig, verkleedpartij, raar en gek. Dat is toch geen poëzie. Toch?

Het is ambacht, en het is taalspel, maar het voelt als een halfproduct, met verlaagde drempel. Ergens wist Wilmink dat ook wel, beschrijft Elsbeth Etty in haar biografie In de man zit nog een jongen [fragment | onze recensie]: '"Het enige wat telt", merkte Willem in een interview met het dagblad De Stem op, is "dat als ik een tekst op de post doe, ik er later een prachtig arrangement bij geschreven zie en dat het goed uitgevoerd wordt."' Maar hij 'onderstreepte dat zijn liedjes wél tot de literatuur behoorden' in dat interview. Ook in dat interview: de aankondiging van een bundel bij een literaire uitgeverij - en de voorpublicatie in De Revisor.

Als zee om je tenen

Ik geloof dat ik Van de Vendels werk sterker vind, rijker. Minder simplistisch ook, en dat komt al door het vrijere vers, het spel met het rijmwoord (verderop laat hij 'lievelingsdier' op 'lievelingsplezier' rijmen en 'insectenhotel' op 'knutsel.nl'). Er zit behalve absurdisme (lichte, goed verwerkte echo's van Annie M.G. Schmidt) ook niet zelden een aardige clou of wending in.

Af en toe sluipt het gemaksrijm à la Wilmink erin. In 'Wat je moet doen als je geen lievelingsdier hebt':

'De poedoe —
het kleinste hertje op aarde.
Net zo belangrijk en van net zoveel waarde
als zee om je tenen
als de haast van een musje,
als een hemelsblauw steentje
in de hand van je zusje'

Die tweede zin, dat is toch Sinterklaas? Maar dan komt Van de Vendel met voorbeelden, totaal ongerijmd, prachtige vondsten. Van der Linden heeft de suggesties (waaronder de soeslik en de fennek) realistisch getekend met 'hartje 105 vind ik leuks #fennek'. Elders is hij cartoonesk of stempelig - maar altijd passend.

Ik ben geen poëziecriticus, van jeugdliteratuur kan ik vooral genieten (of niet), maar dit boek kan ik aanraden. Misschien kan er geen arrangement onder maar wel geweldig beeld naast, en het is heel aanstekelijk. Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt rijmt niet zelden maar is vooral ongerijmd, het speelt en danst, doet verwonderen en lachen - en het is voor veelvuldig herlezen vatbaar.

Daan Stoffelsen is webboekverkoper bij Athenaeum Boekhandel, recensent en hoofdredacteur van De Revisor.