Recensie: Onschuldig schuldig zijn

Mahir Guvens roman Broer - winnaar van de Prix Goncourt du Premier Roman 2018 - is een verrassend goed debuut over twee Frans-Syrische broers die opgroeien in Parijs en een baan vinden als taxi-chauffeur en verpleger. Op een dag verdwijnt een van de jongens richting Syrië met alle gevolgen van dien. Heel actueel, zeer treffend en goed vertaald door Carolien Steenbergen. Een boekverkopersbespreking door Annetje Rubens.

De ene broer, de verpleger, vertrekt naar Syrië uit idealisme - en omdat hij in Frankrijk niet de kansen krijgt die ze hem in Syrië bieden.

'Met mijn hoofd zat ik al ergens anders. 's Morgens pakte ik als een robot mijn witte jas. Als een zombie. Op de gangen liep ik big smiles uit te delen aan de patiënten, maar eigenlijk was ik een soort spook. Na mijn gesprek bij Artsen zonder Grenzen had ik me goed geïnformeerd over de situatie in Syrië. De oorlogsgebieden, de gebombardeerde steden, de wapens die werden gebruikt. Voor hen was ik de ideale man: jong, diploma op zak, ik sprak Frans en Arabisch. Ik ging via de grote poort het thuisland binnen. Frankrijk, de moskee, imam Farao, gasten die zich dood blowen: dat was binnenkort verleden tijd. De groeten. Ik ging mijn grond groeten en me nuttig maken voor die mensen en voor onze broeders.'

Hij gaat daar in een ziekenhuis werken en krijgt steeds meer te maken met de ontberingen van de oorlog. Hij 'opereert' als een volwaardig arts, met minimaal gebruik van middelen, wordt zelfs de hoofdarts van het ziekenhuis. Maar op een gegeven moment wordt hij zonder pardon meegenomen naar veldwerk buiten het ziekenhuis.

Vanaf dat moment bevindt hij zich in een spagaat. Hij moet hulp bieden, maar aan de verkeerde slachtoffers. Zo raakt hij betrokken bij iets waar hij nooit aan heeft willen meedoen. Wanneer hij op een hele foute manier en met een foute actie weer in Frankrijk komt, zoekt hij hulp bij zijn broer die er langzaam achter komt in wat voor een vreselijke situatie ze zijn beland.

'Het was zondagavond. Mijn broer was nu een week terug. En hij moest alweer gaan. Dat maakte me kapot. Want in feite was dit allemaal niet echt zijn schuld. Hij was een goeie kill, een beetje naïef, hoofd in de wolken. Hij wist niet wat hij deed. Maar ja, je was niet alleen op de wereld. En bij de anderen had hij het intussen voorgoed verknald. Hij moest weg van hier. Verdwijnen.'

Door het contact is hij ook betrokken geraakt. Hoe ga je daar mee om? Licht je je vader in? Onschuldig schuldig zijn, kan dat?

Annetje Rubens is winkelchef van Athenaeum Boekhandel Haarlem.