Recensie: Op de achterbank

Een taxirit van het vliegveld naar je hotel, waar ook ter wereld, is overal hetzelfde, denk je. Niet een belevenis die in je gedachten blijft hangen, zou je zeggen. Taxi!, het nieuwe stripalbum van Aimée de Jongh, laat zien dat het tegendeel waar is. Geen rit is hetzelfde. In Los Angeles, Parijs, Jakarta of Washington verschilt niet alleen het uitzicht vanaf de achterbank, het zijn de taxichauffeurs die het verschil maken: soms bars, dan weer praatgraag, behulpzaam, nieuwsgierig of chagrijnig. Bij De Jongh wordt een simpel gegeven als een taxirit meer dan een oppervlakkige gebeurtenis. Met Taxi! bewijst ze opnieuw dat ze tot de beste Nederlandse striptekenaars van dit moment behoort.

N.B. Eerder besprak Martin Smit De Jonghs Bloesems in de herfst voor Athenaeum.nl.

Van Parijs naar Jakarta

In het autobiografische Taxi! beleeft Aimée de Jongh vier taxiritten in vier wereldsteden. Niet in de vorm van vier losstaande verhalen, ze smeedt haar ervaringen aaneen tot een samenhangend geheel, chronologisch is het album allerminst. Al na enkele pagina's wordt je als lezer op het verkeerde been gezet: een taxirit onder de palmen van Sunset Boulevard in Los Angeles, lijkt zich voort te zetten in een regenachtig Parijs. De rit roept bij De Jongh herinneringen op aan een eerdere rit, zo schakelt ze heen en weer in de tijd.

Die kunstgreep past ze meerdere keren toe. Het geluid van stationair draaiende auto's in Parijs gaat bijvoorbeeld plotsklaps over in het geratel van rolkoffers in Jakarta. Zo'n overgang is geen enkel bezwaar. Integendeel, moeiteloos blijkt de ene rit over te vloeien in een andere, waarna De Jongh plotseling weer terug springt naar een andere rit of een andere stad, maar vooral naar een andere taxichauffeur.

In dit aan alle chauffeurs opgedragen album, zijn zij de echte hoofdrolspelers. Niets menselijks is hen vreemd. En juist die chauffeurs blijken niet inwisselbaar. Vanaf het moment dat ze instapt heeft De Jongh een klik met een chauffeur in Parijs, maar die in Los Angeles is nors, snel geïrriteerd en kortaf. Bij de een toont ze oprechte belangstelling, bij de ander draaft ze tot ergernis van de chauffeur door in haar enthousiasme over haar bezoek aan de stad. Maar uiteindelijk lijkt het tussen hen toch nog goed te komen. Aardig is ook dat ze zichzelf in haar tekeningen niet spaart: ze kan zich mateloos ergeren wanneer een chauffeur tijdens een rit naar de radio luistert, een telefoongesprek voert of in een file de krant gaat zitten lezen.

Vanaf de achterbank

De Jongh laat met haar belevenissen zien dat, hoe kort een contact ook mag zijn, er wel degelijk wederzijdse affectie ontstaat, er gelachen wordt en er zelfs meegeleefd kan worden wanneer een trieste gebeurtenis ter sprake komt. Hoewel de setting van ieder fragment hetzelfde is - passagier op de achterbank, chauffeur links voorin, slechts het uitzicht verschilt - wordt steeds duidelijk dat iedere chauffeur een persoonlijkheid is met een achtergrond, een verleden en dagelijkse beslommeringen. Het zijn niet zozeer de steden of de reden waarom ze die bezoekt, die haar zijn bijgebleven, het zijn de chauffeurs die indruk hebben gemaakt.

Waarom laat De Jongh zich eigenlijk in die steden in een taxi rondrijden? Ook dat wordt duidelijk. Nadat haar succesvolle strip De terugkeer van de Wespendief (2017) in meerdere talen was vertaald, volgden uitnodigingen voor stripfestivals en -beurzen, van Indonesië tot de Verenigde Staten. Ineens was ze ook internationaal een gevierd tekenaar. Een verkoopsucces was haar boek Bloesems in de herfst (2018) - in kleur, naar een scenario van de Belgische schrijver Zidrou - met het voor strips taboedoorbrekende onderwerp van liefde tussen ouderen.

Actie

Met Taxi! keert De Jongh terug naar het zwart-wit van haar eerste boek. Haar tekeningen zijn geen stillevens, er zit altijd vaart in, beweging. Daarbij past ze een oude Hollywoodtruc toe: actie in een film komt beter over wanneer die zich van links naar rechts op het doek afspeelt. Haar tekeningen hebben datzelfde. De taxi rijdt van links naar rechts, de context is vergelijkbaar, tempo en actie zitten in de omgeving: de snelweg, scooters, fietsers, of een vage achtergrond die voorbijflitst.

Dat wil niet zeggen dat De Jongh geen oog voor detail heeft. In haar tekeningen neemt ze graag de ruimte, niet zelden beslaat een tekenstrook de hele breedte van een pagina. Ook kan ze ineens inzoomen op iets schijnbaar futiels buiten de auto, zoals een palmboom, iemand op een scooter, een stoplicht. De afleiding is slechts kort, want het belangrijkste speelt zich immers in de taxi af, tussen passagier en chauffeur.

Een enkele keer doorbreekt ze het traditionele strippatroon door op een hele pagina slechts één tekening te plaatsen. Maar daar zit een bedoeling achter. De focus is even gericht op iets essentieels voor de inzittenden. Dat kan een overweldigende file in Parijs zijn of de herinnering aan een verschrikkelijk ongeluk dat een chauffeur heeft meegemaakt.

Haar tekeningen lijken direct met inkt op papier gezet. Ze knutselt niet met rasters maar streept en arceert wanneer ze een tussenvorm wil. Het accentueert het spontane karakter van de tekeningen.

Thema's

De Jongh benadrukte in De terugkeer van de Wespendief vooral het thema conflict en vriendschap tussen pubers. Bloesems in de herfst en Taxi! mogen dan op het eerste gezicht volledig andere verhalen zijn, de onderliggende thematiek is hetzelfde: menselijk contact, genegenheid, belangstelling voor een ander en gewoon aardig zijn voor elkaar. Niks mis mee.

Martin Smit is redacteur van het tijdschrift De As en is medewerker van Athenaeum Nieuwscentrum.