Recensie: Samen alleen

Het omslag van Sally Rooneys roman Normal People, dat onlangs de Costa Novel Award won, is goed gekozen. Twee mensen die elkaar innig omhelzen, als sardientjes in een blikje zitten — het is een goed beeld voor een verhaal dat zo nadrukkelijk inzoomt om de vriendschap en romantiek van twee jonge mensen.

N.B. Harm Hendrik ten Napel schreef deze tekst oorspronkelijk voor Oost-Online.nl. Eerder besprak Emmi Schumacher de roman al voor ons. En we publiceerden voor uit haar debuut Gesprekken met vrienden. Lees het fragment op Athenaeum.nl.

Marianne en Connell, allebei highschoolers, raken aan de praat in de keuken van het enorme huis waar Marianne in woont. Connell komt zijn moeder ophalen, die daar schoonmaakt. Marianne is intelligent en trekt zich niet zoveel aan van wat gepast of conventioneel is — ze heeft het perspectief van de buitenstaander, die belangeloos naar de sociale beslommeringen van haar leeftijdsgenoten kijkt. Connell is sportief, intelligent en knap, en stiekem enorm belezen; een populaire jongen. Eentje uit een arme familie dus. Hij hangt middenin dat sociale web.

Het is daarom dat Connell, als de twee een relatie beginnen, Marianne op het hart drukt erover te zwijgen. Hij kan, in zijn positie, niet in verband worden gebracht met zo’n outcast als Marianne. Hij negeert haar op school terwijl ze ’s middags samen in zijn bed liggen, waar ze goede gesprekken voeren en seks hebben. Ze ervaren een bijzonder soort intimiteit bij elkaar. Eentje die niet zo afgescheiden kan — en misschien ook niet mag — blijven.

De passage waarin Rooney Connells verlangen beschrijft om in twee werelden te leven, om zijn populaire leven netjes gescheiden te houden van zijn cocon met Marianne, is een voorbeeld van hoe bijzonder subtiel ze de psychologie van haar personages weet te beschrijven. Dat doet ze in een stijl die niet zozeer ‘kaal’ is, want daarvoor is haar proza te warm, te betrokken. Misschien is het beste woord nog wel: gecomprimeerd. Het is compact. In één of twee alinea’s beschrijft ze heel geconcentreerd wat er in Marianne of Connell omgaat.

‘She gives him a little smile, like she feels she has won the argument. He likes to give her that feeling. For a moment it seems possible to keep both worlds, both versions of his life, and to move in between them just like moving through a door. He can have the respect of someone like Marianne and also be liked in school, he can form secret opinions and preferences, no conflict has to arise, he never has to choose one thing over another. With only a little subterfuge he can live two entirely separate existences, never confronting the ultimate question of what to do with himself or what kind of person he is. This thought is so consoling that for a few seconds he avoids meeting Marianne’s eye, wanting to sustain the belief for just a little longer. He knows that when he looks at her, he won’t be able to believe it anymore.’

En in de vertaling van Gerda Baardman:

‘Ze glimlacht even, alsof ze het gevoel heeft dat ze heeft gewonnen. Dat vindt hij fijn. Even lijkt het mogelijk om beide werelden, beide versies van zijn leven, vast te houden en daartussen heen en weer te lopen als tussen de ene kamer en de andere. Hij kan door iemand als Marianne worden gerespecteerd en ook populair zijn op school, hij kan er geheime opinies en voorkeuren op na houden zonder dat er een conflict hoeft te ontstaan, hij hoeft nooit definitief te kiezen. Met een heel klein beetje behendigheid kan hij twee totaal verschillende levens leiden zonder ooit de ultieme vraag onder ogen te hoeven zien wat hij met zichzelf aan moet of wat voor mens hij is. Dat is zo’n troostrijke gedachte dat hij een paar seconden lang Mariannes blik mijdt om dat geloof nog even te kunnen vasthouden. Hij weet dat hij het niet meer kan geloven als hij haar aankijkt.’

De bubbel die de geliefden steeds opnieuw om zich heen blazen, moet gaandeweg steeds meer toelaten van de buitenwereld. Is Connell eerst nog populair en geliefd, als ze allebei doorstromen naar Trinity College blijkt Marianne daar veel beter te aarden. Hun omgeving verandert ook hun verhouding tot elkaar. Maar de romantiek lijkt de twee juist buiten al die structuren als klasse en gender te plaatsen — samen alleen, afgezonderd. Twee mensen innig verstrengeld in een krap blik. Twee mensen die elkaar steeds beter leren kennen, de mooie, verdrietige en nare dingen. Maar kunnen ze het volhouden?

Harm Hendrik ten Napel is schrijver, filosoof en boekverkoper. Zijn verhalen en essays verschijnen onder andere in Tirade, Revisor en de Nederlandse Boekengids. In oktober verscheen zijn verhalenbundel Om aan te raken [fragment] bij Uitgeverij Querido.