Leesfragment: Tussen idee en realiteit

In Publieke werken volgen we twee neven die niet helemaal met hun tijd meegaan. De Industriële Revolutie is op zijn hoogtepunt en de grote ontwikkelingen die deze met zich meebracht waren in die tijd heel zichtbaar in de stad, zo ontnam de bouw van Amsterdam Centraal Station de stadsbewoners hun weidse uitzicht over het IJ en lagen er plannen voor de bouw van een groot hotel op het Damrak.

N.B. Deze zomer bestaan Singel Uitgevers samen vijfhonderd jaar én zijn ze vijf jaar zelfstandig. Dat vieren ze, en wij vieren mee! Onder andere door onze favorieten uit het fonds, Publieke werken bijvoorbeeld, in het zonnetje te zetten.

Het Victoria Hotel

Walter Vedder woont in 1888 in Amsterdam, op de plek waar Hotel Victoria gebouwd moet worden, zijn neef Anijs is voormalig apotheker en woonachtig in Hoogeveen. Ze zijn allebei bevlogen idealisten die aan de ene kant stevig vasthouden aan het verleden, en aan de andere kant ook kansen zien in de ontwikkelingen. Anijs zet zich in voor de verbetering van de arbeidsomstandigheden van de turfstekers in Hoogeveen, en daar is geld voor nodig. Omdat neef Vedder Anijs' idealen deelt en verwacht zijn huis voor een flink bedrag te verkopen vanwege de bouw van het hotel, wacht Anijs op groen licht uit Amsterdam.

Halsstarrig idealisme

Vedder denkt op een goudmijn te wonen. Maar hij wil het onderste uit de kan. Hij houdt halsstarrig vast aan een veel te hoge vraagprijs die niet wordt gehonoreerd door de projectontwikkelaars van het Victoria Hotel. Steeds opnieuw slaat de Amsterdammer een lager aanbod in de wind. Dat is de kracht van dit verhaal, het spanningsveld tussen idee en realiteit. Als Vedder pragmatischer was geweest, had hij waarschijnlijk meer voor elkaar gekregen. Het wordt schrijnend duidelijk hoe een mens verblind kan raken door ambitie.

Spanningsboog

De vraag of de idealen het van de praktijk zullen winnen maakt Publieke werken spannend. En de barokke schrijfstijl maakt de roman knap omdat deze je in zekere zin terugvoert naar tijd waarin het verhaal speelt. Daarbij wordt je leestempo op een prettige manier wat afgeremd. Een goed voorbeeld is de introductie met Vedder:

'Van oudsher woonde Vedder aan de Texelschekaai, daar waar Amsterdam zich heerlijk opende aan het Y. Vanuit zijn huis had hij altijd vrij op de haven uit kunnen zien, de wemel van komende en gaande vissersschepen, de steigers in het water met daarop de Nieuwe Stadsherberg en kantoor het Zeerecht, de talloze masten, molens en kranen, die als één onontwaarbaar want omhoogstaken in de lucht. […] Maar dat was allemaal niet meer. [O]mdat juist daar, na oneindige deliberaties van de overheid, het nieuwe spoorstation was geprojecteerd.'

Het liefdesverhaal dat door Publieke werken heen geweven is voegt inhoudelijk weinig toe, maar maakt de personages wel sympathiek. Publieke werken is een meeslepende roman over de stad op een kantelpunt.

Jesse Keff is inkoper literaire fictie en non-fictie bij Athenaeum Boekhandel.