Recensie: Tussen twee bergen

Nablus, de Palestijnse stad waar The Parisian van Isabella Hammad zich grotendeels afspeelt, ligt ingeklemd tussen twee bergen aan noord- en zuidzijde. In een filmpje over haar debuutroman vertelt Hammad dat haar hoofdpersoon, de jonge Midhat Kamal, zich heen en weer geslingerd voelt tussen zijn innerlijke leven en de verwachtingen van zijn familie. Maar dat zijn niet de enige tegenstellingen die de roman rijk is. De twee bergen van Nablus zou je ook kunnen zien als het Oosten en het Westen, verleden en toekomst, onderwerping en vrijheid.

De grote liefde, de Grote Oorlog

Zoals uit de titel wel duidelijk wordt is het niet Midhats lot om zijn hele leven in Nablus door te brengen. Aan het begin van de roman staat Europa aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog en is Midhat van Nablus op weg naar Montpellier, om geneeskunde te studeren. In Frankrijk vindt hij vrienden, politiek bewustzijn, zijn eerste (en misschien wel enige) liefde, en wordt hij ook geconfronteerd met het verschil tussen hoe hij zichzelf ziet en hoe anderen hem zien. Extra pijnlijk is dat vooral zijn oosters-zijn interessant is voor westerlingen, en dat hij wordt geconfronteerd met de mogelijkheid dat elke relatie die hij met een Europeaan heeft opgebouwd is gebaseerd op een illusie van wederzijds respect.

Terug in Nablus, na de oorlog, komt Midhat in nog meer spagaten terecht. Hij is diep geraakt door zijn tijd in Frankrijk, net nu de oude koloniale wereldorde wankelt en een revolutie zich aandient. Hij is nog steeds verliefd op een Franse vrouw, maar hij staat onder zware druk van zijn familie om met een vrouw uit Nablus te trouwen. En om hem heen ziet hij groepen – vrijheidslievende rebellen, Britse soldaten, Franse verpleegsters – die allemaal in Nablus samenleven en waartussen hij zijn weg moet zien te vinden.

Episch

Het conflict dat zich in The Parisian langzaam maar onverbiddelijk ontvouwt – dat tussen Joodse en Palestijnse inwoners van hetzelfde gebied – hangt als een dreigende wolk over de roman heen. Maar de roman, om niet te zeggen Midhat zelf, worden er niet door gedefinieerd. The Parisian is een epische roman in de beste zin van het woord, met een lijst van personages voorin en een historisch overzicht achterin, met grote, wereldschokkende gebeurtenissen en een obsessie voor kleine, alledaagse details.

‘Massarra tugged at Ghada’s skirt. “I can carry her.”
“She’s too heavy.”
“No she’s not. You’re making a mess of it.”
He didn’t respond. They had reached paved ground near the school, and it was time to set her down anyway.
“Just take her hand.”
Massarra seemed satisfied. “Come on little one,” she said.
His daughters disappeared and reappeared between the bills posted to the gate. Seven or eight bore the same message: “Right is Above Strength and People Above Government.” From a farther street a wind called, and as it reached him the bills flapped like bunting from the railing. “Fight the British, fight the Jews, fight the Arab Traitors – Signed, The Rebellious Youth.”
Across the concrete path, the schoolgirls crowded up the steps.’

Zelfs voor de doorgewinterde lezer van epische romans is het moeilijk om niet onder de indruk te zijn van de prestatie die Hammad levert, helemaal als je bedenkt dat The Parisian haar eerste roman is. Het is niet niks om een complexe hoofdpersoon en een van de meest destructieve conflicten van de afgelopen eeuw zo nauwgezet onder de loep te nemen en uit die wirwar van tegenstellingen een vloeiend verhaal te smeden. Hammad doet dit onder andere door haar perspectief klein te houden, gefocust op Midhat en zijn familie, zodat wij als lezers nooit méér weten dan de personages. Voor de lezer die wél graag wat meer achtergrond wil, is het overzicht achterin dan weer erg handig.

Ook houdt Hammad de roman letterlijk dicht bij de grond, met beeldende beschrijvingen van de huizen, de wolken, de geuren, en het stof van Nablus (‘the mist was clearing, but it had rained in the night, and a rind of dirt soon gripped his boots’). Op eenzelfde manier brengt het onvertaald laten van veelgebruikte Arabische woorden (habibti, ma’roof) in de dialogen de personages dichterbij. Zo bestaan de mensen in de roman naast de politieke verschuivingen, zonder dat het ene het andere overschaduwt. De bergen van Nablus, of ze door deze of gene recensent nou metaforisch geïnterpreteerd worden of niet, zijn zowel betekenisvol als tastbaar.       

Emmi Schumacher is anglist en mediastylist. Ze knipt, plakt, schrijft en fotografeert op emmimeteeni.tumblr.com.