Recensie: De goede Sint zal komen (nu in full colour)

Waar blijft Sinterklaas? Waar zijn de Pieten? Het ontbreekt ons niet aan pepernoten, maar in geen dorp of stad is er een intocht en stilletjes kiezen gemeenteraden voor een make-over van Piet. De Athenaeum Boekhandels verkopen nog een rijke oogst aan Sinterklaasboeken uit afgelopen jaren, maar nieuwe verhalen zijn er amper. Dat wil zeggen: we tellen een verbeterde uitgave van het Sinterklaasboek van Jacques Vriens, een nieuw geïllustreerde Annie M.G. Schmidt en Mark Janssens nieuwe prentenboek Sinterklaasliedjes. De illustratie, het beeld - veel minder zwart, diverser, tijdlozer - treedt naar de voorgrond.

N.B. Daan Stoffelsen bespreekt Sinterklaasboeken sinds 2018: Sint zit vast, De pieto-toets en Pietje, moet je plassen? (2021), Sinterklaasliedjes, De heerlijkste 5 december in vijfhonderdvierenzeventig jaar en Dag, Sinterklaasje (2020),  Daar is Sinterklaas!, Een paard voor Sinterklaas, Supersint, Het geheime boek van Sinterklaas (2019) en Het verhaal van Sinterklaas (2018).

Vieze piet

Jacques Vriens' Dag, Sinterklaasje stamt uit 1983, en is herschreven met kleuren- en roetveegpieten. Het zijn lieve, ongecompliceerde verhaaltjes voor vier- tot zesjarigen rondom de hoogtepunten van het feest, van de intocht tot Pakjesavond. Vriens heeft wel de neiging - en dat doet wat minder vanzelfsprekend en tijdloos aan - de vernieuwingen uit te leggen.

'De Sint steekt zijn hand uit, maar Lieke durft niet. Ze draait zich om en verstopt zich onder de jas van mama.
Sam is helemaal niet bang.
Hij wijst naar Sinterklaas en roept: ‘Smijter, smijter!’ Sinterklaas lacht en geeft Sam een hand.
Een Piet met zwarte vegen op zijn gezicht geeft Sam een handvol pepernoten.
"Vieze Piet!" roept Sam.
De vieze Piet lacht.
"Dat is een roetveegpiet," zegt papa. "Die klimt altijd door de schoorsteen."
Lieke komt voorzichtig onder de jas van mama uit, want ze wil ook wel pepernoten.'

Marja Meijers nieuwe illustraties vervangen die van Dagmar Stam - op de vorige editie maakte een nadrukkelijk-Zwarte Piet een handstand. Het zijn heldere zwart-witbeelden met vrolijke gezichten.

Een man die naar vis ruikt

Ook De heerlijkste 5 december in vijfhondervierenzeventig jaar stond al in menig boekenkast. Fiep Westendorp had in die kleinere uitgave ook een Zwarte Piet gezet, maar de keuze voor een prentenboek van Noëlle Smit is vast niet alleen uit dit voortschrijdend inzicht voorgekomen. Smit is misschien wel het bekendst om Fiet wil rennen (met Bibi Dumon Tak, 2010), maar ander werk van haar voelt bijna klassieker dan dat van Westendorp, haar Naar de markt (2017) em In de tuin (2019) doen Alain Grée-achtig aan. En eerder werkte de combi Smit-Schmidt al uitstekend met Ik sta paf (2012), M'n opa (2016), Dikkertje Dap (2019) en De mug op de brug (2020).

De stoomboot vergaat in De heerlijkste 5 december in vijfhondervierenzeventig jaar voor de kust van Spanje, Sint en Piet worden gered door een Franse visser en beleven alsnog een geweldig feest in Nederland - zo is De heerlijkste 5 december samen te vatten. De lol zit hem in de details: Schmidt laat Piet mopperen: 'Ze houden alleen van onze cadeautjes. 't Gaat ze enkel om de pakjes. Verder nergens om. En 't gaat nog stormen ook. Bah!'
Smit laat zeehondjes spelen met de verzopen pakjes.

Schmidt laat zien dat Sinterklaas een kinderfeest is:

'"Kom toch mee, Rietje, toe dan toch Jantje, dat is Sinterklaas niet, dat kun je toch wel zien. Dat is een man die naar vis ruikt."
Maar de kinderen rukten zich los en gingen toch.'

En Smit laat kindjes van alle kleuren met ronde gezichtjes nog bontere pakjes brengen. Sint krijgt een huurpak, Piet is wit en alles loopt goed af in een Amsterdam van prachtige grachtengevelcontouren. Misschien is Noëlle Smit wel onze beste Sinterklaastekenaar - in ieder geval denk ik wel de productiefste. Eerder illustreerde ze al boekjes van Albert Verlinde en Kim van Kooten, en de Sinterklaasliedjesbundel Zachtjes gaan de paardenvoetjes (2017) met de stem van Ageeth de Haan.

Roetvegerige kindjes

Mark Janssen is dus niet de eerste die Sinterklaasliedjes illustreert. Maar zijn Sinterklaasliedjes, heel anders dan het bejubelde Altijd dichtbij en iets realistischer dan prentenboeken als Eiland (2019, Kinderboekhandelprijs), is een kleurrijk boek op groot formaat, met een twaalftal sferische prenten waarin het keihard waait, ruimhartig sneeuwt, de maan op zijn volst is en zelfs in het holst van de nacht een gloedvolle warmte de hoofdpersoontjes aanlicht. De, pietloze, liedjes zijn op Spotify te beluisteren. Zeven kinderen, een beetje popperig getekend, met pietenmutsen en mijters, zijn op weg naar Sinterklaas. Met een bootje, dan met fietsjes, en dan over de daken en door de straten van Amsterdam. Er is een klein wit hondje mee en een zak cadeautjes.

En elke plaat gaat er wel iets mis - op deze prent (de letter in het boek is iets minder nadrukkelijk) valt er een in de gracht -, maar met een mijter en een bisschopsmantel kun je elke stunt veilig maken.

Resultaat: het zevental wordt alsmaar viezer, totdat ze uiteindelijk tevreden voor de open haard van Sinterklaas belanden met roetvegerig vieze gezichtjes. Een Amsterdams gemengd gezelschap van kinderen zit eromheen, en alles is goed. In De Grote Vriendelijke Podcast (vanaf 0.56:28) legt Janssen wat over zijn bedoelingen uit, maar het liefst wijs ik mijn kinderen niet op die transformatie.

Laat ze het zelf maar ontdekken. Nee, Zwarte Piet is niet meer uit te leggen, hij is een lief maar ongewassen personage geworden, dat hebben schrijvers, illustratoren en uitgevers nu wel begrepen. Maar de grotere en kleinere variaties in het feest hoeven we niet uit te spellen, het feest is er voor iedereen. Het AVI-leesboekje (niveau M3) Op zoek naar een Sint van Pim Lammers & Hugo van Look onderstreept dat uitstekend: de hoofdpersoon heet Faat.
Sinterklaas verandert vast nog wel door, maar de nieuwe status quo is gelukkig hoe dan ook inclusiever. Met deze nieuwe bemanning kan de stoomboot nog wel wat stormen aan.

Daan Stoffelsen is webboekverkoper bij Athenaeum Boekhandel, hoofdredacteur van De Revisor en vader van twee.