Recensie: De vrije val van de verbeelding

Een tijdschriftenverkoper/boekhandelaar gaat door haar rug.
Daar lag ik dan, op mijn rug met pijn in mijn rug. Het enige venster waardoor de pijn kan verdwijnen is het leesvenster. Ik had me voorgenomen allereerst alles op te eten wat er nog in huis was, en dat leek me ook wel van toepassing op mijn aanstaande leesvoer. Het venster stond vanwege de rug wagenwijd open, en daardoor lag het tempo veel hoger dan normaal. Aan mijn boekensnoer reeg ik in een paar dagen lezen en herlezen drie boeken uit de grote boekenkast die ik ook wel mijn thuis noem. Ali Smith, K. Schippers, Tom MacCarthy.

N.B. Eerder besprak Christine de Jong Als niet dan zou voor Athenaeum.nl.

Ik sta voor mijn boekenkast en peins. In het verleden heb ik onder vrienden een enquête gehouden over het ongelezen boek: hoeveel centimeter ongelezen heb je staan… in welk genre… over welke ongelezen boeken kun je geweldig meepraten ook al heb je ze niet gelezen? 

Dit geldt overigens ook voor films, denk aan iconische scènes uit bijvoorbeeld Un chien andalou en Pantserkruiser Potjomkin: het doorgesneden oog, de kinderwagen die van de trappen afdondert. De film 2001: A Space Odyssey (1968): de openingsscène met de apen die een bot in de lucht smijten.
Allemaal nooit gezien maar ik kan er prachtig over vertellen.

Drie dagen later heb ik drie boeken verzwolgen en ik dacht aan het ongemeen sterke verband tussen de boeken die ik min of meer at random had gekozen. 'Als u dit boek kunt waarderen vindt u dat boek wellicht ook leuk', het algoritme van menig online boekhandel, bracht me op een vraag: wat is het innerlijk algoritme van een ervaren boekhandelaar of lezer. Het is namelijk een instrument dat we vaak gebruiken als we een klant willen helpen. De bibliotheek van de ziel en de hersenen waar de boeken met synapsen in het donker aan elkaar zijn gegroeid, met boekhandelservaring als voedend eiwit.

Mijn rijtje van de afgelopen dagen was:

• Ali Smith, Als niet dan zou
• K. Schippers, Poeder & wind
• Tom MacCarthy, Dat wat overblijft

Boeken die plots blijken in elkaar over te vloeien. Alle drie zijn ze geworteld in een reëel en herkenbaar dagelijks leven, maar alleen omdat daarna de vrije val die je verbeelding mag maken je geest doet waaien. Alle drie zijn ze compromisloos met in de kern een redelijk absurd gegeven.

• Vriend brengt vriend mee naar een etentje, de vriend sluit zich op in de logeerkamer om er maanden niet meer uit te komen (Ali Smith).
• Charismatische zeventigjarige veilingmeesteres heeft rest van haar leven ervoor over om nog een week zo jong te zijn als de vrouw op een zeventiende-eeuws schilderij (K. Schippers).
• Man gebruikt de schadevergoeding van 8,5 miljoen wegens (iets wat uit de hemel viel) voor het heropvoeren van onbetrouwbare herinneringen en futiele gebeurtenissen. (Tom MacCarthy)  

Hopla, dat heeft mijn innerlijk algoritme toch mooi bij elkaar gezocht. Ik denk dat mijn bewuste zelf er nog Het leven een gebruiksaanwijzing van Perec aanplakt, dat zou immers iedere goede boekhandelaar aanraden!

Anneke Reijnders is tijdschriftenverkoper en boekverkoper Duitse literatuur bij Athenaeum Boekhandel & Nieuwscentrum.