Recensie: Grunbergs eerste vervolg is zijn beste boek

Het is voor het eerst dat Arnon Grunberg een vervolg geschreven heeft op een roman, en hij vertelde me dat hij zich bij de laatste punt van Moedervlekken realiseerde dat Kadoke voor hem nog niet dood was. Hij wekt hem weer tot leven in misschien wel zijn beste roman tot nu toe, geëngageerd, hilarisch, pijnlijk: Bezette gebieden. Een boekverkopersbespreking door Bob Kappen.

N.B. Eerder publiceerden we voor uit Bezette gebieden, én uit De joodse messias, Goede mannen, Moedervlekken, Het bestand (dat natuurlijk óók een vervolg had, dank Thomas de Veen voor de aanvulling: de novelle Het tweede bestand), Apocalyps en Huid en haar, en bespraken we Aan nederlagen geen gebrek, De man zonder ziekte en Brieven aan Esther. Lees ook, ten slotte, de eerste zin van Arnon Grunbergs Tirza, vertaald door Sam Garrett.

Moedervlekken was natuurlijk wel drie jaar geleden, dus het is fijn dat Grunberg het eerste deel van het boek benut om zijn hoofdpersoon te herintroduceren. In dit boek wordt moeder weer vader, want ze is klaar met acteren, en ze wordt meer, onderstreept de lezing van Anneke Brassinga, die bij de presentatie sprak. Brassinga moest bij Kadoke en zijn moeder/vader denken aan Aeneas die zijn vader op zijn schouder nam na de verwoesting van Troje. Kadokes vader wil dood, maar Kadoke weigert dat, hij is therapeut, hij moet juist mensen in leven houden, en neemt hem mee.

Ook daarvóór is Bezette gebieden al stormachtig: een cliënt besluit dat ze beter is, vertrekt en doet een boekje open - wat Kadoke voor het Regionaal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg brengt, en hem zijn werk kost. 'Kadoke ervaart de uitspraak als een doodstraf,' schrijft Grunberg. Maar ook: een ver familielid duikt op, en ondanks dat - Kadoke houdt niet van familie, dat is je lot - wordt hij verliefd op deze vrouw: Anat. Hij reist haar na, naar de bezette gebieden, en daar komt de roman echt op stoom.

In Grunbergs boeken zit altijd een soort messias, en inderdaad, in de nederzetting waar deze Anat leeft, wordt Kadoke als verlosser onthaald. Zou hij Anat, die geen kinderen kan krijgen en daarom door haar man verlaten is, kunnen redden?

‘Waarom in vredesnaam kan Kadoke niet gewoon Kadoke blijven, een gevallen psychiater uit Amsterdam die noodgedwongen een nieuw leven zoekt op de Westelijke Jordaanoever? Waarom moet hij gezonden zijn? Waarom moet hij nu weer een straf zijn? Wat heb je nog te kiezen als je wordt overvallen door een visioen, wat heeft hij nog te kiezen? Is het niet de aard van het visioen dat het op niemand anders geprojecteerd kan worden dan op degene die het opriep? Kan hij er wat aan doen dat deze vrouw in de bezette gebieden woont en er bedenkelijke ideologieën op na houdt? Is de liefde, als zij al iets is wat het spreken erover de moeite waard maakt, niet sterker dan welke ideologie ook?
“Het floepte eruit,” zegt Kadoke.’

Bezette gebieden gaat heel erg over liefde. Kun je liefhebben als je zo getraumatiseerd bent, als tweedegeneratie-holocaustslachtoffer? Is het hart dan niet een soort bezet gebied? Grunberg onderzoekt dat. Maar het is ook politiek: Kadoke neemt het op voor de Palestijnen, Anat denkt hem van het gelijk van de kolonisten te overtuigen. De taal is vintage Grunberg, de grappen zijn pijnlijk (een SS-pet als seksspeeltje?), de dialogen zijn sterker dan ooit, en in de hele korte hoofdstukken gebeurt heel veel én ze beloven wat voor het hoofdstuk erop. Kadoke is cynisch, soms heel grof, maar dat klopt wel bij deze vleesgeworden woede.

Het is een heel rijk boek, het is ook hilarisch, pijnlijk, het verhaal van een trauma: Kadoke is een zielige snuiter, maar daar kan hij eigenlijk niet zoveel aan doen, het komt, realiseer je je, door hoe hij is opgegroeid, hoe hij nu zonder werk zit. Ik heb hem wel in mijn hart gesloten, en na deze geweldige roman hoop ik op nóg een vervolg.

Bob Kappen is romanist en literatuurwetenschapper, en boekverkoper bellettrie bij Athenaeum Boekhandel Spui.