Recensie: Rode draden die tot een absurde (politieke) kluwen leiden

Jean Echenoz (1947) heeft een groot oeuvre op zijn naam staan, won verscheidene literaire prijzen en zijn werk is veelvuldig in het Nederlands vertaald. Hij heeft laten zien zich in historische figuren (Maurice Ravel) en grote gebeurtenissen (WO I) te kunnen verdiepen, maar hij heeft ook bewezen rondom de 'gewone' man in het heden een intrigerend verhaal te kunnen kneden. Met Vie de Gérard Fulmard brengt Jean Echenoz een ode aan het toeval. Hij laat zijn hoofdpersoon tegen wil en dank terechtkomen in de slangenkuil van een kleine politieke partij. De interne machtsstrijd, onderlinge jaloezie en affaires, het zal de lezer niet onbekend voorkomen.

N.B. Lees ook Arjen van Meijgaards recensie van 14 van Jean Echenoz. 

Met humor en een vlotte schrijfstijl geeft de schrijver Gérard Fulmard het woord. Hij was steward, maar er is tijdens een van de vluchten iets voorgevallen waardoor hij op non-actief is gezet. Iets ingrijpends, want hij loopt bij een psychiater. Om toch aan inkomsten te komen en iets om handen te hebben, begint hij een soort detectivebureau. Dat moet lukken, hij heeft immers genoeg detectives gelezen om te weten wat er van hem verwacht wordt.

'Cabinet Fulmard Assistance, Renseignements & Recherches, Litiges & Recouvrements, Promptitude & Discrétion. Au pied de ces substantifs j'ai déposé mon numéro de téléphone et mon adresse, puis j'ai filé remettre le tout au siège social du gratuit. Et maintenant, j'attends. Allongé sur mon lit, je tire des plans.'

De absurditeit neemt langzaam bezit van het verhaal. De lezer heeft al snel door dat deze Fulmard aan fantasie en zelfvertrouwen geen gebrek heeft, maar dat alles gedoemd lijkt te mislukken. Ter illustratie voert Echenoz twee voorvallen uit het verleden op die in dezelfde straat hebben plaatsgevonden en die catastrofaal geëindigd zijn.

Drie rode draden

Het verhaal begint wanneer een stuk van een oude Sovjet-satelliet neerstort op een winkelcentrum in een wijk in Parijs, niet ver van de woning van Fulmard. Een van de brokstukken vliegt door het raam op de vijfde verdieping van een appartement, de bewoner komt om het leven. Het is toevallig de huisbaas van Fulmard, een geluk bij een ongeluk, zo hoeft hij waarschijnlijk de huur voorlopig niet te betalen. Hoewel het dichtbij is, volgt Gérard het nieuws liever op televisie dan dat hij gaat kijken: 'mieux vaut l'écran que le surplace, on distingue plus nettement les effets d'ensemble et les détails de l'action'.

Bij zo'n heftige gebeurtenis komen ook altijd politici aan het woord om er iets van te vinden en over te zeggen. De charismatische tweede man van de FPI (Fédération populaire indépendante) verschijnt op het scherm en trekt zijn aandacht. Daarmee begint de eerste rode draad zich af te rollen. Een tweede draadje ligt voor het oprapen als de eerste klant zicht meldt bij zijn geïmproviseerde detectivebureau aan huis - een oudere man die zich zorgen maakt over de verdwijning van zijn vrouw. De derde draad begint bij de psychiater van Fulmard, dokter Bardot. Deze lijkt een steeds grotere rol te spelen en wanneer die drie rode draden uiteindelijk bij elkaar komen en een soort kluwen vormen, begint het besef pas door te dringen dat alles in het verhaal met elkaar samenhangt.

Spanning, humor en overal lijntjes

Echenoz bouwt de spanning knap op. De lezer weet dat er iets gaat gebeuren en tegelijkertijd legt de schrijver op humoristische wijze de soms ontzettende amateuristische en op puur eigen belang gebouwde organisatie van een kleine politieke partij bloot. Onderlinge haat en nijd, intriges en egocentrisme kunnen de boel binnen de kortste keren van binnenuit opblazen. Fulmard zweeft daar als een onwetend en wat zwaarlijvig (iets waar hij zelf steeds over klaagt) projectiel doorheen.

Overal lopen lijntjes en draadjes die achteraf pas te verklaren zijn. Toen ik Vie de Gérard Fulmard eenmaal uit had, begon ik die lijntjes terug te volgen. Had ik het kunnen zien aankomen, had Fulmard het kunnen zien aankomen? Spannend, grappig en bijzonder actueel!

Arjen van Meijgaard schrijft korte verhalen en bespreekt Nederlandse en Franse fictie, voor onder andere NBD/Biblion en zijn eigen blog.