Recensie: Samen ten onder

Er is een theorie dat klimaatverandering zó groot en ingrijpend is dat het menselijk brein het niet kan bevatten – en de meesten van ons daarom maar door blijven modderen, zonder de actie te ondernemen die eigenlijk nodig is. Een niet erg effectieve houding natuurlijk, maar als je Weather van Jenny Offill leest, een roman die zó kraakhelder uiteenzet waar we tegenop moeten boksen, moet je er bijna wel aan toegeven. Een gevoel van ongeloof overvalt je: dit kan toch niet echt zijn? Een kleine troost is dan dat de meeste personages in de roman hetzelfde voelen. En het is dat gevoel van verbondenheid waar Offill op uit lijkt te zijn.

N.B. Eerder brachten we een fragment uit Weersverwachting, en uit De laatste dingen en Verbroken beloftes. Roos van de Wardt lichtte ook haar vertaling van De laatste dingen toe.

Klimaatobsessie en beslommeringen

Weather (Weersverwachtingen, in een elegante en toonvaste vertaling van Roos van de Wardt) gaat over Lizzie, die om haar verslaafde broer Henry te helpen is gestopt met haar proefschrift en door haar mentor Sylvia aan een baan als bibliothecaresse is geholpen. Lizzie fungeert als een soort semi-psychiater voor zo ongeveer iedereen die ze kent, maar vervalt zelf in een obsessie met de naderende klimaatramp als Sylvia haar vraagt haar te helpen met haar correspondentie. Sylvia heeft een podcast, Hell and High water, en ze krijgt mails en brieven van zowel paniekerige burgers als fundamentalistische evangelisten die bijna blij lijken te zijn dat de langverwachte apocalyps voor de deur staat.

De roman is opgebouwd uit korte alinea’s, die op een bijna fragmentarische manier Lizzie’s dagelijks leven, haar werk en haar familie beschrijven. Offill vermengt kleine details en dagelijkse beslommeringen met grote politieke gebeurtenissen, zoals de verkiezing van Donald Trump. (Die overigens nooit bij naam genoemd wordt: hij is alleen een ‘he’, als in, ‘he wants to build a wall. It will have a beautiful door, he says’.) Immers, net als in de werkelijkheid houdt het dagelijks leven niet op als er een totaal incompetente president in het Witte Huis belandt, en betekent een naderende klimaatramp niet dat je geen boodschappen meer hoeft te doen.

Subtiel maar scherp

Al die kleine details, die willekeurig lijken maar dat helemaal niet zijn, verbergen onder hun oppervlakte een samenhang die zich langzaam en precies ontvouwt. Weather lijkt misschien op het eerste gezicht een roman met een niet heel ingewikkelde insteek: een vrouw probeert, net als wij allemaal, om te gaan met iets waarvan we weten dat het eraan komt, maar wat we ons bijna niet voor kunnen stellen. Maar hoe langer je ernaar kijkt, hoe duidelijker het wordt dat Offill op een bijna poëtische manier bezig is haar eigen overlevingstips door te geven.

De roman is doorspekt met subtiele maar scherpe kritiek op het kapitalisme en op de powers that be, die eerst en vooral aan zichzelf denken. Lizzie’s angst voor klimaatverandering heeft vooral te maken met haar gevoel van machteloosheid, als gewone burger zonder geld en zonder macht. Wat heeft ze dan wel? De band met haar medemens, met haar broer, haar man, met haar zoontje Eli en het meisje waar hij verliefd op is, de buren en de anonieme brievenschrijvers die net zo bang zijn als zijzelf.  

‘It’s stupidly hot out. I stand there, sweating in my black T-shirt. Amira’s mother is right next to me. You have to try, Eli told me yesterday. You have to ask. It’s almost summer and he’s getting scared. How will he see her? Where does she even live?

But I don’t know the name of Amira’s mother. And she is talking to her friend in a language I don’t speak. There are four days left of school, three minutes until the bell rings. I put my earbuds in and listen to an episode about something called the “mesh.” It’s a better term than “web,” they think.

A man calls in from Dallas. What do you mean interconnected? he says. There is a pause and then the ecologist speaks: There is a species of moth in Madagascar that drinks the tears of sleeping birds.’

Lizzies wereld, suggereert Offill, bestaat niet uit losse onderdeeltjes, de mensen om haar heen zijn geen vreemden, maar medepassagiers in hetzelfde (zinkende) schuitje. Als het erop aankomt zijn het niet alleen de dieren, de planten, de wind en de zeeën die afhankelijk zijn van elkaar in een alomvattend ecosysteem, maar ook jij en ik.

Emmi Schumacher is anglist en mediastylist. Ze knipt, plakt, schrijft en fotografeert op Emmimeteeni.tumblr.com.