Recensie: Williams’ literatuur barst van het plezier

De Britse auteur Eley Williams laat zich nog het beste vergelijken met Ali Smith. Haar fictie is slim, experimenteel en, niet onbelangrijk, leest heerlijk weg. Na een verhalenbundel is er nu haar eerste roman, The Liar’s Dictionary, over een liegende lexicograaf op zoek naar vrijheid en een stagiaire wier vriendin het zat is dat ze nog niet out is op haar werk.

Eley Williams schrijft literatuur die je nog niet hebt gelezen en The Liar’s Dictionary kan wel eens haar doorbraak zijn. Ze maakte een eerste barst in dat enigmatische ‘iets’ waar schrijvers doorheen willen breken met haar verhaal ‘Smote, or When I Find I Cannot Kiss You in Front of a Print by Bridget Riley’; een vrolijke, neurotische stream of consciousness over kunst en een bijna heilige schroom om iemand te kussen. Dat ‘smote’ uit de titel is de verleden tijd van ‘to smite’, wat we in het Nederlands kunnen terugvinden in het ‘en Hij sloeg al het eerstgeborene in Egypte’ uit de Statenvertaling of de uitdrukking ‘met stomheid geslagen’.

Als je dit zo leest is het niet verrassend dat Williams een roman over een lexicograaf heeft geschreven. Misschien klinkt dat ingewikkeld of zelfs saai, maar dat is niet het geval. Williams’ literatuur barst van het plezier. Niet het soort elitaire plezier van eruditie; Williams is enthousiast, zonder dikdoenerij:

He did not want to appear as if he was sidling. He had spent his day in the office defining this verb, and was keenly aware that to sidle can convey a certain sinister intent if one happens to be observed. It pleased him that sidle (v.) could slide into slide (v.) – the surreptitious becoming the graceful.

Als je Williams met iemand moet vergelijken is het Ali Smith: even slim, grappig en verrassend.

Een serie niet-bestaande woorden

The Liar’s Dictionary gaat enerzijds over Peter Winceworth, een lexicograaf in de negentiende eeuw. Niemand kent Peter, hij probeert zo onzichtbaar mogelijk te zijn, en tegelijk is hij sterk overtuigd van zijn vermogens, die verder reiken dan het getrouw definiëren van woorden. Waar hij nog geen word voor kent, die ervaringen in het leven, groot en klein, daarvoor verzint hij zelf een nieuwe naam. Dan ontmoet hij Sophie, een mysterieuze vrouw die hem meteen doorheeft.

In ons heden werkt stagiaire Mallory aan het onafgemaakte woordenboek waar Peter ooit aan meeschreef. Ze is de laatste linie tussen het woordenboek en een serie dreigtelefoontjes. Ze is bezig het woordenboek een update te geven en te digitaliseren, wat onder andere betekent dat ze de definitie van ‘marriage’ inclusiever heeft gemaakt. Daar was iemand kennelijk niet van gediend. Haar vriendin, Pip, is bang dat haar iets overkomt, maar vindt het ook moeilijk dat Mallory nog niet out is op haar werk. Mallory krijgt van haar baas nog een taak: het vinden van een serie niet-bestaande woorden die in het woordenboek terecht is gekomen. Dan gaat het brandalarm af.

Je nieuwe favoriete schrijver

In – natuurlijk – vierentwintig, alfabetisch geordende hoofdstukken vertelt Williams afwisselend over Peter en Mallory, wiens levens aan gene zijde van het woordenboek in elkaars verlengde komen te liggen. Williams spint een spannend plot uit deze paralellen en blijft tegelijk dicht bij de dagelijkse realiteit van de twee door taal geobsedeerde personages. Peter is een prachtig personage, tegelijk arrogant en diep onzeker en met Mallory schrijft Williams weer een geslaagde everywoman die toevallig ook gay is.

Williams zou je nieuwe favoriete schrijver kunnen worden. Hopelijk komt ze daarom na deze roman vlug weer met nog zo’n charmante verhalenbundel, of een ander nieuw boek. In een wereld waar zoveel boeken op elkaar lijken mogen we niet kieskeurig zijn als er iets echt nieuws verschijnt.

Harm Hendrik ten Napel is schrijver, filosoof en boekverkoper. Zijn verhalen en essays verschijnen onder andere in Tirade, Revisor en de Nederlandse Boekengids. In 2018 verscheen zijn verhalenbundel Om aan te raken [fragment] bij Uitgeverij Querido.