Recensie: Een theetje erbij om wraakporno te voorkomen

Spoofing, ransomware, phishing. Het zijn maar een paar van de mogelijke gevaren waar we ons als internetgebruikers aan blootstellen. Dagelijks verwoesten hackers met dit soort technieken levens van mensen in de fysieke wereld. Zo goed als we ons in die echte wereld proberen te beschermen, online blijft de interesse voor en kennis over veiligheid nog altijd achter. Ik weet je wachtwoord van technologiejournalist Daniël Verlaan voorziet als praktisch en overtuigend handboek in die informatieschaarste.

Casus

Alle tien de hoofdstukken, die ieder een online veiligheidsprobleem behandelen, zijn op dezelfde, toegankelijke manier opgebouwd. Via een in het oog springende casus, waarvoor Verlaan veel put uit zijn werk voor RTL Nieuws, maakt hij de impact van digitale misdrijven op persoonlijke levens tastbaar. Hij vertelt de verhalen van mensen die de deur niet meer uit durven omdat ze gestalkt worden, of de stress die er ontstaat als mensen gehackt zijn en hun naaktfoto’s op het internet belanden. De verhalen laten geen misverstand bestaan over de impact die online criminaliteit kan hebben.

Verlaan bericht niet alleen over de verhalen van individuele slachtoffers maar ook over de daders die het bijvoorbeeld gemunt hebben op vitale infrastructuren in de samenleving. Die zijn niet altijd even spannend als gedacht. Als in begin 2018 de website van ABN Amro bestookt worden met DDoS-aanvallen die de website en app van de bank platleggen suggereren media dat de aanvallen het werk zouden zijn van ‘de Russen’. In werkelijkheid was het de verveelde gamer Jelle S. uit het Brabantse Oosterhout die de websites van verschillende banken, maar ook van de Belastingdienst en DigiD uit de lucht haalde. De zaak is nog onder de rechter, maar inmiddels studeert Jelle ICT op de Hanzehogeschool in Groningen en werkt hij als vakkenvuller bij de plaatselijke Lidl.

Tips

Na ieder hoofdstuk volgt een lijstje met tips waarmee lezers zich zo goed mogelijk kunnen wapenen tegen de gevaren die er via het internet (of things) op hen afkomen. Van het gebruik van password managers en tweestapsverificatie tot het zorgvuldig controleren van mogelijke phishinglinks. Het succes van Ik weet je wachtwoord betekent ongetwijfeld dat een grote groep lezers hun digitale veiligheidsmaatregelen zal herzien. In het radioprogramma Kunststof stelde Verlaan voor er een avond voor uit te trekken en het nuttige met het aangename te verenigen: ‘Trek een flesje wijn open of pak er een theetje bij.’

Niet al te lang geleden ambieerde hij nog een carrière als muziekjournalist, maar als ‘nerd’ die aan computers had gesleuteld en websites had gebouwd bleek er een interessanter pad naar het onontgonnen gebied van cybercriminaliteit en online veiligheid te lopen. Verlaan ontwikkelde zich de laatste jaren als vooraanstaandste technologiejournalist van het land. Voor onthullende verhalen over een ‘wraakpornonetwerk’ – een term die volgens Verlaan onvolledig is, omdat niet alle beelden porno bevatten en de beelden ook lang niet altijd uit wraak worden verspreid – sleepte hij journalistieke prijzen in de wacht en hij haalt geregeld het nieuws als hij gaten in online veiligheid blootlegt.

Zijn werk is Verlaan niet in de koude kleren gaan zitten. In een interview met de Volkskrant vertelde hij dat al zijn tijd undercover in krochten van het internet hem bij de traumatherapeut deden belanden. Hij kon de lugubere beelden niet van zijn netvlies krijgen, raakte in een depressie en kwam zijn huis nauwelijks meer uit. Inmiddels is hij aan de beterende hand en weer aan het werk. Onlangs haalde hij het nieuws toen hij inbrak op een geheim overleg van de Europese ministers van Defensie.

Journalistieke kwaliteit

Tussen de regels door blijkt dat Verlaan naast zijn technische kennis, over nog twee belangrijke kwaliteiten als journalist beschikt: hij heeft een sterk rechtvaardigheidsgevoel en integriteit staat bij hem hoog in het vaandel. In zijn werk wordt hij continu blootgesteld aan gevoelige informatie, maar hij geeft er blijk van daar zeer zorgvuldig mee om te gaan, bijvoorbeeld door in publicatiemomenten af te stemmen met de politie als die een onderzoek hebben lopen. Veel van zijn collega’s in het immer hijgeriger medialandschap kunnen daar een voorbeeld aan nemen.

De Volkskrant stelde dat het boek leest als een journalistieke thriller. Dat oordeel is wat kort door de bocht, want een spanningsboog zit er door de het tiental korte hoofdstukken nauwelijks in het boek. Maar Verlaan verdient complimenten voor de manier waarop hij een voor veel mensen abstract thema heeft ingekleurd. Zoals Verlaan zelf schrijft: ‘Stap één is: weten waar je je tegen moet wapenen.’ Na het lezen van Ik weet je wachtwoord is stap één gezet en is het een kwestie van: glas wijn of kop thee erbij en aan de slag!

Tan Tunali was tussen 2013 en 2016 Turkije-correspondent voor onder andere Trouw en De Groene Amsterdammer, en werkt nu als onderzoeksjournalist voor Investico.