Recensie: Elizabeth Strout en de overlevers

Net als in Olive, Again uit 2019 keert Elizabeth Strout in haar nieuwe roman, Oh William! (Het verhaal van William, vertaald door Barbara de Lange), terug naar bekend terrein. Dat is deze keer het leven van Lucy Barton, het hoofdpersonage uit My Name is Lucy Barton uit 2016. Lucy, in diepe armoede opgevoed door twee getraumatiseerde ouders, is inmiddels van middelbare leeftijd, rouwt om haar onlangs overleden tweede man en heeft een ingewikkelde relatie met haar eerste, de William uit de titel. Ondanks die uitbundig klinkende titel wordt Lucy nog steeds achtervolgd door haar verleden. Maar er is ook hoop.

N.B. Eerder besprak Emmi Schumacher Olive, Again en publiceerden we niet alleen voor uit Het verhaal van William, maar ook uit Strouts romans Ik heet Lucy Barton en Niets is onmogelijk.

De ontsnapping

‘There have been a few times – and I mean recently – when I feel the curtain of my childhood descend around me once again. A terrible enclosure, a quiet horror: This is the feeling and it was my entire childhood, and it came back to me with a whoosh the other day. To remember so quietly, yet vividly, to have it re-presented to me in this way, the sense of doom I grew up with, knowing I could never leave that house (except to go to school, which meant the world to me, even though I had no friends there, but I was out of the house) – to have this come back to me presented a domain of dull and terrifying dreariness to me: There was no escape. When I was young there was no escape, is what I am saying.’

‘Een paar keer – en ik bedoel de laatste tijd – had ik het gevoel dat het gordijn van mijn jeugd zich weer om me heen sloot. Een vreselijke benauwenis, een stille verschrikking; dat is het gevoel en zo was mijn hele jeugd, en pasgeleden vloog dat me weer aan. Toen ik me dat zo heimelijk, en toch zo levendig herinnerde, toen het me opnieuw zo voor ogen stond, dat noodlotsgevoel waar ik mee opgroeide, de wetenschap dat ik nooit uit dat huis weg zou kunnen komen (behalve om naar school te gaan, wat alles voor me betekende, ook al had ik daar geen vrienden, maar ik was wel uit dat huis) – toen dat terugkwam werd ik weer geconfronteerd met een hele wereld van doffe en martelende misère: er was geen uitweg. Toen ik jong was, was er geen uitweg, dat bedoel ik.’

Deze passage laat de lange nasleep van Lucy's trauma zien, maar ook haar weerbaarheid, en is daarmee kenmerkend voor de toon van Oh William!: Lucy heeft vreselijke dingen meegemaakt (de precieze aard van die dingen wordt in het midden gelaten, maar daar is de impact niet minder om), maar de last die ze met zich meedraagt wordt nooit zo zwaar dat die de hele roman met zich naar beneden sleurt. Lucy is in de eerste plaats een overlever. Dat de ontsnapping waar ze het over heeft maar voor een gedeelte daadwerkelijk een ontsnapping is – in tegenstelling tot haar broer en zus heeft Lucy zich een weg gebaand uit het dorpje waar ze zijn opgegroeid, maar dat houdt de steeds terugkerende herinneringen niet tegen – is in die zin irrelevant. Een gedeeltelijke ontsnapping is nog steeds een ontsnapping.

Rijk en gelaagd

Lucy’s relatie met William, of ze nou man en vrouw, exen of vrienden zijn, is voor haar een soort brug naar de wereld buiten haar ouderlijk huis. Hun huwelijk was niet wat je noemt perfect en eindigde in wederzijdse ontrouw, Lucy zelf ziet vaak de impact van haar gedrag niet en William kan nog wel wat emotionele groei gebruiken (‘Dear God, I was thinking, you are just such a child’), maar via William maakt Lucy niet alleen kennis met warmte en steun maar ook met tv, muziek en alle dingen die niet vanzelfsprekend zijn als je praktisch geen geld hebt. Dat onmisbare bruggetje maakt hun relatie ingewikkeld, maar zorgt ook voor een bijzondere, rijke en gelaagde band.     

Hoewel zowel Lucy als William met heftige gebeurtenissen worden geconfronteerd, van de dood van een echtgenoot tot totaal onvoorzien nieuws over het verleden van een familielid, houdt Strout het klein en focust ze zich vooral op gewone dingen. Nog even een bos bloemen kopen voordat je naar een verjaardag gaat, bij het zwembad zitten met je schoonmoeder, roomservice bestellen in een hotel: juist door in te zoomen op het alledaagse laat Strout zien hoe alles in Lucy’s leven beïnvloed wordt door haar verleden, en hoe ze daar zo goed en kwaad als het kan mee heeft leren omgaan.

Grote thema’s in detail

Lucy’s veerkracht en doorzettingsvermogen staan af en toe in scherp contrast met William, die zoals gezegd met een kinderlijke naïviteit naar volwassen relaties kan kijken. Maar ook William is een overlever, iemand die al driekwart leven achter zich heeft maar desondanks nog steeds bereid is (na wat aandringen van Lucy) schokkende nieuwe waarheden onder ogen te zien. Het zijn die grote thema’s – het verleden, het proberen te doorgronden van andere mensen en jezelf – die aan Oh William! ten grondslag liggen en een kleine maar ook grote roman hebben opgeleverd.

Emmi Schumacher studeerde Engels en Amerikanistiek.