Recensie: Waar zijn de pieten? In de Sinterklaasboeken van 2021 komt alles goed

Sinterklaas is er nog, maar hij verandert. Dat signaleer ik al sinds 2018 op deze plek, en de veranderende rol en kleur van zijn Pieten beïnvloedt dat natuurlijk. In de sinterklaasboekenoogst van dit jaar zijn zij amper aanwezig, en de goedheiligman summier. In Janneke Schotvelds Sint zit vast! moet de dappere ridster de Sint redden terwijl de Pieten slapen, in Hans Hagens De Pieto-club en Pietje, moet je plassen?, van Sunna Borghuis en Ruth Hengeveld, worden kinderen tot Piet opgeleid. De sinterklaasboeken van 2021 zijn respectievelijk stout, braaf en lief - en zoals het hoort komt alles goed.

N.B. Update: lees ook over de Sinterklaasboeken van 2022: De Pinguïnsint. En andere dierenklazen, en De kleren van Sinterklaas. Eerder besprak Daan Stoffelsen Sinterklaasliedjes, De heerlijkste 5 december in vijfhonderdvierenzeventig jaar en Dag, Sinterklaasje (2020),  Daar is Sinterklaas!, Een paard voor Sinterklaas, Supersint, Het geheime boek van Sinterklaas (2019) en Het verhaal van Sinterklaas (2018). En Avonturen van de dappere ridster (2020).

De dappere ridster en de stakende pieten

Op de vraag met welk personage ik aan de Seine zou willen dineren zou ik antwoorden: de dappere ridster. Een Pippi-in-harnas, maar dan van deze tijd. Dat wil zeggen, ook in dit decemberverhaal roept de ridster ‘M’n grootje!’ en tuft ze op de grond, maar dat Ozosnel werkloos beneden staat met een blaar op zijn hoef, en dat de pieten (met kleine letter) staken - dat is van nu. Maar waarom?

‘“De pieten staken?” herhaalde de ridster ongelovig. “Hoezo? Ze hebben de leukste baan van de wereld! Op ridsters na dan.”
Sint knikte treurig. Er zat een beetje vries in zijn baard. Hij rilde. “De pieten zeggen dat de kinderen tegenwoordig zo verwend zijn. Dat ze meer en grotere cadeaus willen hebben. En dus moeten de pieten harder werken. Daarom willen ze extra chocoladeletters en vaker een nachtje vrij.”’

Denkt Schotveld aan de PostNL-bezorgers? Of aan leraren (‘Maar ze hebben al zowat het hele jaar vrij!’)? Het is in ieder geval urgent, want Sint ‘moet een hoop doen’. Waar de ridster de bisschop met meer respect bejegent dan in het vorige boek de minister-president, maakt Schotveld hem me hier iets té menselijk. Maar de zevenjarige (die beide Ridster-boeken onder de beste kinderboeken aller tijden schaart) vond het hilarisch, en poep is een thema dit jaar - ik kom er zo op terug.

De pieten worden gehaald, en komen in pyjama helpen (de zevenjarige over Milja Praagman’s vrolijke plaat van vier pieten op de ridsterfiets: het lijken net kinderen!). En de Sint belooft: ridster, je mag je schoen blíjven zetten, hoe oud je ook bent.

Hans Hagens Pieto-toets voor het ultieme pietendiploma

De Pieto-toets laat zich alleen in de titel als een milde kritiek op ons onderwijsstelsel lezen: het boek van Hans Hagen met bonte illustraties van Marieke van Dithuizen, en (op Youtube en Spotify) liedjes van Thijs Kammer, gezongen door Dina Ben Azouz, laat zich lezen als een onbekommerde lesdag. De toffe juf Merel zingt liedjes aan haar piano, en doet oefeningen in rijmen, behendigheid, tellen (in het Spaans, Engels, Turks, Hebreeuws en Arabisch), inpakken, sluipen. Hagen is een routinier, de schrijver van de Jubelientjes, verzamelaar van Zilveren Griffels (vaak met echtgenote Monique), een Gouden Griffel en de Woutertje Pieterseprijs, Van Ditshuizen maakt al sinds 2010 eigen boeken en illustraties bij andermans teksten.

De Pieto-toets is voor jonge lezers, denk ik, met korte zinnen.

‘Sinterklaas is in Turkije geboren.
Maar later is hij in Spanje gaan wonen.
Voor de warmte misschien, net als de opa en oma van Oliva.’

Van Dithuizen heeft er een klaverjassende, bezonnebrilde Sint met Oliva’s grootouders bij getekend. Met haar uitleg verleidt de juf Salim tot tellen in het Turks, en daarna moeten ze tellen hoe vaak ze pepernoten kunnen vangen. Het verhaaltje is wat braaf, maar Hagen weet van alles aan het kinderfeest te verbinden, en de afwisseling tussen de verhaaltjes, de toetsen (ook fysieke dus!) en de liedjes werkt uitstekend. Te actief (probeer maar eens te sluipen in bed) voor vóór het slapen gaan, maar wel voor de woonkamer en de klas.

Een alledaagse Pietenschool met pepernotenkeutels

Appeleert Schotveld duidelijk ook aan volwassenen en schrijft Hagen voor scholieren, de jongsten worden bediend door Sunna Borghuis en Ruth Hengeveld. Hun werk kende ik nog niet, maar Borghuis schreef de Dikke Vik en Vieze Lies-boeken. Pietje, moet je plassen? is Ruth Hengevelds vierde boek. Haar Rebecca Cobb-achtige illustraties zijn hartverwarmend, en Borghuis’ verhaal is simpel en sterk: Thomas is vier en zindelijk, dus eindelijk mag hij naar de Pietenschool. Daar heet iedereen Piet, klim je zelfstandig naar de ingang die op het dak zit, en oefen je allerlei Sinterklaasdingen.

Het poepthema - zie de ‘hoop’ van Schotvelds Sint - zit al in de openingszinnen: ‘“Kak. Poep. Pies. Kak. Poep. Pies.” Thomas stampt over straat. Bij elke stap zegt hij iets vies.’ En het komt terug als hij een soort keutels moet boetseren die pepernoten worden. Doet de titel aan van die flauwe zindelijkheidstrainingsboeken denken? Ja, maar de zorg om plas- en poepbroeken is echt iets van die leeftijdsfase, het geeft iets alledaags aan een bizarre omgeving.

Meer dan één boek in de schoen

Zo hebben we dit jaar een geestig boek met een scherp randje, een actief bont boek en een lief prentenboek voor de gelovige kinderen. (Voor ongelovigen verscheen al Het geheime boek van Sinterklaas.) Ze gaan mee in de maatschappelijke beweging naar een diverser beeld van het Sinterklaasfeest, zozeer dat er geen volwassen piet in pietenpak te vinden is. En zelfs Sinterklaas lijkt tot een bijrol te zijn veroordeeld (bij Borghuis en Hengeveld heeft hij slechts een kantoortje op de gang). Maar wie weet - ik heb goede hoop dat Charlotte Dematons, ze zei er iets over in De Grote Vriendelijke Podcast, haar bij- of ontkleurde Sinterklaas volgend jaar af heeft. En zoals het Sinterklaasjournaal bijdraaide en de bisschop weer liet opduiken, zo is er vast ook in 2022 meer Sint in het sinterklaasfeest.

Zoals de schrijvers en uitgevers van Sinterklaasboeken de maatschappelijke beweging in de gaten houden, doet mijn chef dat met de verzendkosten. Boekverkopers zijn Sinterklaas niet! Daarom een koopadvies: koop er twee. Bijvoorbeeld De dappere ridster én Sint zit vast. Of De Pieto-toets voor je peuter en Jubelientje voor de iets oudere kinderen of Daar ben je van Hans en Monique Hagen voor jonge ouders. Of andere boeken van deze geweldige illustratoren. Of laat je inspireren door onze lijstjes met nieuwe kinderboeken.

Daan Stoffelsen is webboekverkoper bij Athenaeum Boekhandel, hoofdredacteur van De Revisor en vader van twee gelovigen.