Recensie: Amsterdam.Amsterdam.: de melkboer en de kleppenist

Athenaeum Boekhandel is natuurlijk meer dan een Amsterdamse boekhandel, maar het fotoboek Amsterdam.Amsterdam., samengesteld door Anthon Beeke en Henk Raaff, is ons meteen heel dierbaar. We vroegen enkele rasechte Amsterdammers onder onze boekverkopers hun favorieten toe te lichten. Dus lees op onze site de inleiding van Henk Raaff, de keuze van Marius de Smet, Julia Maria Keers en Jesse Keff, die van Lola Storm en Anna Koopman, en vandaag de keuze van Reny van der Kamp en Herm Pol.

Met grote dank aan de fotografen en hun rechthebbenden voor de toestemming de foto's hier af te beelden. De rechten blijven bij hen berusten.

Reny van der Kamp: de melkboer en de performance in het Stedelijk

Toeschouwers wielerwedstrijd op de Lindengracht, 1950, Sem Presser, © Maria Austria Instituut

‘Uit dit geweldige boek is het moeilijk kiezen. Maar dan toch twee foto’s. Als eerste de omslagfoto. Mensen duidelijk wachtend op, ja op wie? Een wielrenner? Een optocht? [Wielrenners! Het bijschrift bij de foto verderop in het boek luidt: ‘Toeschouwers wielerwedstrijd op de Lindengracht’ - red.] Ze staan voor een winkel die ‘melkinrichting’ heet. Een melkboer, zo’n winkel die we nu eigenlijk niet meer kennen.
In de jeugd van mijn vader waren ze er in overvloed, evenals melkfabrieken. Mijn opa zat in de directie van de “Holland”. Mijn vader was als kind enorm ondernemend, en hij wist altijd slim bijbaantjes te regelen bij het rondbrengen van de melk. Langs de winkels op de vrachtwagen van de fabriek, maar ook als hulpje van de melkboer langs de huizen. Hij heeft er veel verhalen over, zalig om naar te luisteren en dit beeld zet dat mooi in perspectief.

Performance Living Sculpture van Gilbert & George in het Stedelijk Museum, 1969, Ad Petersen

En Ad Petersens foto op pagina 229, van de trap in het Stedelijk Museum. Nog altijd een van mijn favoriete musea. Toen ik studeerde begon ik er regelmatig heen te gaan. Oscar Schlemmer kan ik me nog goed herinneren, evenals Sol Lewitt. Magisch vond ik het, het hoorde bij het leven in de stad waarvan ik genoot. Toen je na de verbouwing, die jarenlang duurde, weer de trappen van het Stedelijk kon beklimmen voelde het echt bijzonder, dit hoort zo bij Amsterdam. Deze foto uit de jaren zestig met de performance van Gilbert en George is een iconisch moment uit de geschiedenis van het museum.

Herm Pol: de pont, het orgel, de demonstratie

Dat deze beargumenteerde selectie niet vanzelfsprekend online te bekijken is, illustreert Herm Pols keuze. Zijn verhaal bij de Wolf Susschitzky’s foto van de IJ-pont op de De Ruijterkade achter het Centraal Station uit 1935 evenaart in levendigheid de foto, maar het was te ingewikkeld om toestemming te krijgen om het beeld hier te plaatsen. Dus kijk bij het Stadsarchief, maar koop het boek, en blader naar pagina 184.

‘Die van de pont. De vader van Herman Kok was kleppenist op de pont. Het was zijn taak om de klep van de pont bij vertrek met een touw op te halen en aan de andere kant van de pont bij aankomst aan de overkant neer te laten. Wanneer hij de klep in de bovenste stand getrokken had riep hij “moven! zodat de kaptein aan de overtocht kon beginnen.
Wij waren jaloers op Herman kok.
Er waren drie ponten: de Tolhuispont, de Valkenwegpont en de Distelwegpont die ook wel derde pont genoemd werd.

In Amsterdam Noord reed een groenteman op een bakfiets rond die iedereen kende omdat hij oorverdovend luid “sinassappelen [sic], manderijne, verse banane” riep om de twintig seconden.
Hij dronk ook.
Het verhaal gaat dat hij ’s nachts met groentenkar en al bij de tolhuispont het water ingereden is en is verdronken.
De laatste meters naar de pont waren niet verlicht.’

Bij Mark Kolthoffs foto van Koninginnedag op de Dam, 31 augustus 1935, negeert Herm de dansende mensen, maar concentreert zich op de bron van de muziek:

‘Met je moeder de stad in om kleren te kopen. Centje in het mansbakje doen. Er stond vaak perlee op het orgel. Kon je net lezen, had je toch geen idee.

De grote vredesdemonstratie op het Museumplein, 1981, Hans van den Bogaard

En die van de vredesdemonstratie 1981. Ik was er. Dat kunnen/ konden 500.000 mensen zeggen. In het laatste shot van de verfilming van Mulisch’ De Aanslag zie je beelden van de demonstratie. En kijk, daar lopen wij mijn vrienden en ik. Het heeft weinig geholpen.’

Reny van der Kamp is winkelchef bij Athenaeum Boekhandel Zuidoost. Herm Pol is boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel Spui.