Recensie: De nieuwe Emily St. John Mandel vergt inlevingsvermogen – maar is weer heel menselijk

Een nieuwe roman van Emily St. John Mandel! Haar zesde, Sea of Tranquility (de vertaling van Lucie Schaap, Zee van rust, verschijnt 19 april), wordt op Goodreads Soft Sci-Fi genoemd. Daar moest ik wel om glimlachen, want dat is precies het gevoel wat ik bij dit boek had. Had, want nu ik stukken teruglees, wint het boek aan waarde: het is een knappe tijdreis- en pandemieroman die eng bekend voorkomt.

N.B. Eerder bespraken Elly Ooms en Monique Kleiweg The Glass Hotel / Het glazen hotel. Lees ook een fragment uit die roman. En vertaler Astrid Huisman lichtte Station elf toe.

Het begon dus met dat vage gevoel. Het hielp niet dat ik dit boek digitaal vooruitgelezen heb; het verhaal blijft toch een beetje in de Cloud voor mij, het houdt iets ongrijpbaars, al was het maar omdat je niet makkelijk terugbladert. Maar ook omdat er hoofdstukken op Manen ver weg en eeuwen vooruit spelen. Zou de wereld er over twee eeuwen echt zo uitzien? En wat bedoelen we dan met wereld?

Een viruswaarschuwing uit de toekomst

Het vorige boek van St. John Mandel, The Glass Hotel, was in het voorjaar van 2020 mijn favoriet door de psychologische beschrijving van haar personages, hun menselijkheid in tijden van kwaadaardigheid. Station Eleven, haar vierde en doorbraakroman uit 2014 wordt nu als serie uitgezonden op HBO, en die gaat over de wereld na een gevaarlijke virusuitbraak.

Zo’n actueel haakje biedt Sea of Tranquility ook. Een schrijfster, Olive Llewelyn, heeft een geweldige bestseller geschreven in 2203: Marienbad. Die pandemieroman blijkt voorspellend, en een moderne klassieker te worden tot in de 25ste eeuw, waar passages gelezen worden die even goed in onze 21ste eeuw passen:

‘We knew it was coming but we didn't quite believe it, so we prepared in lowkey unobtrusive ways – "why do we have a whole shelf of canned fish?”.’

‘Because of that ancient horror, too embarrassingly irrational to be articulated aloud: if you say the name of the thing you fear, might you attract that thing's attention? This is difficult to admit, but in those early weeks we were vague about our fears because saying the word pandemic might bend the pandemic towards us.’

Maar dat Marienbad profetisch is, blijkt pas tijdens haar boektour, van Toronto naar Nairobi naar New York. Een tijdreiziger-detective, Gaspary-Jacques Roberts, waarschuwt haar voor een dodelijk virus, en maant haar terug naar haar familie te reizen, een paar Manen verderop. Deze Gaspary-Jacques probeert als een soort Godfiguur door de eeuwen heen mensen te redden van de mix-up in de tijd waar het boek mee begint.

Menselijkheid en tijd

Dat vergde nogal wat van mijn inlevingsvermogen, maar maar de kracht van Mandels nieuwste roman zit ook weer in de menselijkheid van de relaties tussen de personages. De angsten in de toekomst zijn zo begrijpelijk nu we net zelf de wereld hebben stilgezet vanwege een gevaarlijk virus. En de verbazing bij de confrontatie met andere tijdsperiodes is goed gedaan.

Want die verschillende tijden spelen een belangrijke rol. The Sea of Tranquility verscheen 5 april, een dag na het begin van George Orwells Nineteen Eighty-Four met de beruchte eerste zin ‘It was a bright cold day in April and the clocks were striking thirteen’. Ik moest daar steeds aan denken, door het Time Institute waar Gaspary-Jacques voor gaat werken, door het gerommel met tijd dat uit zijn reizen voortkomt. En, minder nadrukkelijk, door de onvrijheid van het bestaan: zelfs al kunnen we reizen, we zitten vast.

Steeds knapper

Ook interessant: het boek begint met Edwin St. John St. Andrew, een dubbele heilige naam die verwijst naar twee apostelen van Jezus (en de achternaam van Mandels eigen overgrootvader), die wordt verbannen naar een ‘andere wereld’ aan boord van een stoomschip, modern voor die tijd. In latere eeuwen stappen mensen aan boord van een ‘luchtschip’ om naar de Verre Koloniën te gaan.

En eigenlijk, nu ik alsnog probeer te bladeren in mijn virtuele boek, duiken steeds meer verbanden op, en wordt het boek alsnog steeds knapper! Dus toch maar even het echte boek afwachten.

Elly Ooms is boekverkoper bij Boekhandel Van Rossum.