Recensie: De zus van Toetanchamon, levensecht en ontroerend bij Lida Dijkstra

Zelfs na het levendige gesprek in de Grote Vriendelijke Podcast twijfelde ik nog: moet ik Lida Dijkstra’ Schaduw van Toet (voor)lezen? Zoveel historische achtergrond, maakt het dat niet statisch en stijf? Kan een schrijver wat met zo weinig feiten? We zijn twee nominaties voor grote prijzen verder (De Boon! De Woutertje Pieterseprijs!) en ik twijfel allang niet meer: nee, het is levendig en ontroerend, en ja, Dijkstra zet, met behulp van illustrator Djenné Fila een levensecht drama neer over de zus en echtgenote van Toetanchamon.

Schaduw van Toet is het relaas van een meisje, later een jonge vrouw, die standhoudt in de hectische veranderingen binnen het Egyptische koningshuis. Amany’s vader besluit de goden af te schaffen en er maar één te kiezen, en voortaan Achnaton te heten, er zijn troonpretedenten, hij sterft, haar manke stiefbroertje wordt farao, en sterft. En wat dan? Die troonpretendenten zijn er nog.

Dijkstra zet Amany neer als een eigenwijs meisje, met een poes en een slimheid die haar helpt te overleven, die haar uiteindelijk ook redt. Met een levendig, eigentijds taalgebruik (‘“Kak,” zei Anchesenamon [Amany’s officiële naam - DS]. “Schrijven is best moeilijk.”’) en geestige verwijzingen naar de tijd van de lezer. Zo wordt er tijdens de builenpest gehamsterd:

‘“Mummielinnen?” zei Nefertiti.
“Dat kun je niet eens eten.
Is er schaarste aan mummielinnen, dan?”
De farao schudde moe zijn hoofd.
“Zelfs in deze moderne tijden
zijn mensen nog oliedom,” verzuchtte hij.’

En verwerkt Dijkstra subtiele verwijzingen naar de tijd, eeuwen nadien, dat het graf van Toetanchamon teruggevonden wordt. Wie zich daar weer in inleest, ziet hoe Dijkstra uit die grafvondst een leven reconstrueert, en de ongelukkige die ooit voor de basiscursus Oude Geschiedenis heeft moeten stampen, heeft de troost dat de ononthoudbare Suppiluliuma opduikt. En ja, ze heeft flink wat uit te leggen over deze vreemde wereld, maar dat doet ze door Amany verhalen te laten vertellen aan de kleine Toet, of ze met Fila’ kleurrijke, en toch Egyptisch-aandoende beeld te verwerken. Bij het voorlezen werkt dat minder, maar de twee pagina’s over de make-updoos van Nefertiti is prachtig en interessant.

De vormgeving van Schaduw van Toet, met afgebroken regels als bij poëzie en de paginavullende afbeeldingen van Fila, is prachtig, en Dijkstra’s stijl is vloeiend en toegankelijk, waardoor dit exotische verhaal over een rebels meisje volledig overtuigt. Voor (zelf)lezers vanaf twaalf die in geschiedenis en/of in sterke vrouwenverhalen geïnteresseerd zijn - en voor vaders van veertig die hun dochters van tien minder verwikkelingen, maar evenveel moed en wijsheid toewensen.

Daan Stoffelsen is webboekverkoper bij Athenaeum Boekhandel, recensent en hoofdredacteur van De Revisor. En vader van twee.