Recensie: Dwars & co: een avontuur van taal en onzichtbare wezens voor 7 tot 9

44! Onder de grote verrassingen in de Grote Vriendelijke Honderd is Rico Hops debuut Dwars & co (2021, illustraties Bas Schel), een boek met veel cartooneske beeld- en taalgrapjes. Dwars & co speelt in een universum als dat van De Gorgels (#45) en De GVR (#11): onzichtbaar kleine, taalrijke wezentjes, dwarsliggers, irriteren de mensmonsters. Maar groenling Stip is daar niet zo goed in...

N.B. Op Athenaeum.nl willen we met boekentips, recensies en fragmenten de hele Grote Vriendelijke Honderd recht doen. Alle items staan hier.

Neologismen en overdrijvingen

Toegegeven, de reuzen van Roald Dahl zijn wat groter, maar de invloed van deze figuurtjes is even onzichtbaar en ingrijpend. Dwarsliggers zorgen voor kleine ergernissen: overal stof, speelgoed dat kwijt is, een nachtmerrie, een gaatje in je tand, onverklaarbare jeuk. Maar vooral is het taalspel dahliaans. Is ‘verrukkelukkelijk’ een verwijzing naar de GVR? In ieder geval doen de neologismen denken aan wat Jochem Myer zijn Gorgels laat zeggen, en hoe Dahls GVR in versprekingen spreekt:

‘“En jullie weten het!” roept meester Dram. “Mensmonsters zijn onze allerhoogste vijand! Schubschrobschrappers zijn het! Echte knetterkwettertetters! Niets minder dan waffelfalafelblaffers!”’

Ook kenmerkend: telkens de overtreffende trap. Maar ja: ‘“Dwarsligger” staat helemaal boven aan de lijst met “Moeilijkste beroepen aller tijden”. Zelfs boven raketbouwer en wittehaaientandenflosser.’ De overvloed van taalgrappen in het begin vermoeit deze oudere lezer nogal, maar als na de inleidende hoofdstukken de actie de overhand neemt, gaat de charme overheersen. Mooi is bijvoorbeeld dat Stip in de mensenwereld hij op zijn beurt weer gekke woorden ziet: mensenkinderen gaan naar ‘schol’. En ze plakken met ‘lijm’? ‘Haha, wat een rare naam.’ Dat noem je toch gewoon ‘plaklak’?

Van dwarsligger naar regelaar

Stip is groenling, dus nog geen echte dwarsligger. Maar in zijn eindmissie, waarmee hij zijn diploma moet halen, faalt hij. Hij is zelfs de eerste van zijn soort die gevangen wordt door een mens! Gelukkig ontdekt hij dat er ook goede mensen zijn, en samen met een viertal helden van hem, waaronder de oprichters van Dwars & co, helpt hij er eentje. Het is het begin van een kanteling van de missie van de dwarsliggers. Ze worden regelaars, helpers.

Aanstekelijke slapstick

Dwars & co lijkt me een boek voor lezers van 7 tot 9, en met illustraties die door de tekst verweven zijn, is het een van de weinige boeken in de Grote Vriendelijke Honderd voor de beginnende lezers die vooral plezier beleven aan boomhutten, losers, mutsen en ruw pratende striphonden. Niet voor niets plakte de bibliotheek er een MLP-sticker op (‘Makkelijk LezenPlein’).

Bas Schels zwart-witillustraties zijn vloeiend en geestig, maar door de dunne lijnvoering zie ik niet altijd makkelijk wat er afgebeeld is. Toch is de slapstick in woord en beeld aanstekelijk, en ik verwacht dat mijn negenjarige zoon zal gieren van het lachen bij bepaalde passages. Dus is er een toekomst voor de Dwarsliggers als Regelaars in een vervolg op dit debuut? We wachten het af.

Daan Stoffelsen is webredacteur van Athenaeum.nl en is vader van twee.