Recensie: Peter Frankopan schrijft toegankelijk en uiterst overtuigend in zijn noodzakelijke nieuwe boek The Earth Transformed

Is het eigenaardig om bij de zoveelste waarschuwing van de IPCC over het klimaat terug te kijken naar de Oudheid en zelfs de Prehistorie? Verre van, laat Peter Frankopan zien in The Earth Transformed: An Untold Story. Zijn perspectief is origineel en effectief. Hij schrijft een allesomvattende geschiedenis van vierenhalf miljard geleden tot nu, aan de hand van nu eens niet de machthebbers en veldslagen; ijstijden en droogteperioden staan op de voorgrond.

N.B. Lees ook op onze site een fragment uit The Earth Transformed en uit De nieuwe zijderoutes.

Die invalshoek is natuurlijk actueel, om niet te zeggen hip, maar dat doet niet af aan de waarde van het boek. In hoofdstukken als ‘The Steppe Frontier and Formation of Empires (c.1700 BC - c.300 BC)’, ‘The Roman Warm Period (c.300 BC - AD c.500)’ en ‘On the Expansion of Ecological Horizons’ (c.1400 - c.1500) gaat hij uit van de klimatologische omstandigheden, en plaats daarin de menselijke ontwikkelingen. Zoals in ‘The Crisis of Late Antiquity (AD c.500 - c.600)’, waarin hij het weer als verklaring voor de neergang van het Romeinse Rijk onderzoekt. Hij doet dat niet onkritisch:

‘Another related issue is that those who write about climate and its impact often focus heavily on societal collapse, usually with a narrow band of signature examples - most notably the Maya, Easter Island and the “fall” of the Roman Empire - which have all been attributed to climate change in recent bestselling books. Apart from he problems of oversimplifying complex narratives into narrow explantions (which authors are sometimes at pains to note), some believe that the urge to impart lessons - about the exhaustion of natural resources, about the failures to adapt to changing environmental conditions and to the consequences of not living sustainably - is a case of tail wagging the dog, which is to say viewing the past through the prism of contemporary concerns.’

En natuurlijk, Frankopan stopt niet bij de laatste Romeinse keizer, maar toch wel de helft van The Earth Transformed is gewijd aan de Prehistorie en de Oudheid. Droogte of kou, voedseltekorten en volksverhuizingen zijn van alle tijden, dus ook de vroegste — alleen zijn ze in het Antropoceen in toenemende aan de mens te wijten. Dit boek is de neerslag van allerlei specialistische studies in één groot, dik boek. Het is Frankopan op zijn best: noodzakelijk, toegankelijk en uiterst overtuigend. Een belangrijke stem met hopelijk weer een groot bereik.

Roel Salemink is winkelchef bij Athenaeum Boekhandel & Nieuwscentrum Spui, en rubrieksbeheerder Klassieke Oudheid.