Recensie: Apart is ook maar zo gewoon - muziektijdschriften

Popmuziek versus klassiek. Iedereen weet het onderscheid wel te maken. Jazz, blues, folk en rock, het vergt al wat meer verstand van zaken. Post-rock, freefolk en improv; nu moet de hulp van kenners ingeroepen worden. Maar ook die hebben het akelig lastig, want subgenres kenmerken zich door de aandrang om grenzen te overschreiden. Ze hebben hokjesallergie. WIRE, The Journal of Music en Gonzo Circus zijn de ideale behandeling, zegt pieter wybenga.

Je moet er naar zoeken, maar ze bestaan. Tijdschriften die de niet zo alledaagse muziek, verschoond van glimmende glamour omschrijven, bekritiseren en aanprijzen. 'Adventures in modern music', 'Intelligent writing on musical life' en 'Tijdschrift over vernieuwende muziek en cultuur', zijn de respectievelijke ondertitels. Tijdschriften waar een 'caleidoscoop van hedendaagse muziekgenres', die zich hoofdzakelijk 'below the radar' bevinden, beschreven wordt. De laatste plaat van Coldplay of een colum van Giel Beelen zal je er dus niet in aantreffen.

Snobistisch? Niet echt. Natuurlijk wordt elke subcultuur geboren uit onvrede met de dominante cultuur. Maar, alleen het Vlaams-Nederlandse Gonzo Circus lijkt zich nog af en toe druk te maken om het feit dat de massa uitsluitend hapklare popmuziek consumeert. Zo valt in het recente zomernummer (nr. 92 mei-juni 2009), waarin een aantal medewerkers de Argentijnse muzikale underground uitpluizen (die conclusie: 'bleek behoorlijk ondoorgrondelijk') meer dan eens de trotse term 'Gonzoïst', combineerd met een milde afkeer van bepaalde vormen uit 'het muzikale spectrum'.

Het kan wel wat onsympathiek aandoen wanneer de dadaïstische valkuil lonkt en rekenschap hiervan uitblijft. 'We zijn van mening dat de alternatieve subculturen veel verder reiken [...] dan de traditionele media [...] ons doen geloven. We willen aantonen dat niet alle artiesten en toeschouwers zich laten sturen door wat er binnen bepaalde genres wordt verwacht,' zegt een door Gonzo Circus geïnterviewde programmeur van het Antwerpse muziekpodium Scheld'apen . Een paar pagina's terug legde de folkzanger Stef Heeren, zijn punkverleden aanhalend, echter al gevat de vinger op de zere plek van al dat anders en innovatief zijn: '... net als elke subcultuur, zit [...] de punkscene vol paradoxen: ondanks de anarchistische boodschap legt de scene een strak keurslijf op van hoe je je moet gedragen en wat je moet denken.' Subculturen willen anders zijn door grenzen te doorbreken, maar vaak creëren ze alleen een nieuw hokje door, op zijn best, grenzen te verleggen.

Al deze niet-mainstream muziek, hoe vernieuwend ook, heeft nu eenmaal een plakkertje nodig. Een artiest kan zich nog in nevelen hullen bij het omschrijven van zijn of haar muziek, de muziekjournalist zal de lezer toch echt een kader moeten leveren. Het betrekkelijk jonge, Ierse The Journal of Music pakt deze koe wetenschappelijk bij de horens in het meest recente nummer (vol. 1, no. 3 August/September 2009). In een artikel over jazz en de ontwikkeling in al haar vormen wordt zelfs het zelfs een levensbelang aangehaald genoemd om de muziek te definiëren, op een brede manier die vernieuwing en ontwikkeling toelaat. Jazz is, als elke muziekstroming, iets wat gegroeid is tot een brede delta van substromingen, die een halt toegeroepen worden bij te strakke afbakening. 'To hold onto an idea of a "pure" form of jazz is to enter very dangerous waters.'

Maar vernieuwend en anders is eng. En van alle tijden, zo blijkt in hetzelfde artikel. Tijdens de jaren '40, toen de jazz een belangrijke stap voorwaarts zette met de komst van bebop, liet de grote en toch zeker niet kortzichtige Louis Armstrong zich ontvallen dat wat nieuwelingen Charlie Parker en Dizzy Gillespie uittoeterden Chinese herrie was.

Het al jaren mee draaiende Britse, en in zijn genre toonaangevende tijdschrift, WIRE, lijkt in de definitieslag en strijd van 'het anders zijn' de wilde haren al lang te hebben verloren. Degelijke, professionele nieuwsberichten, reportages, interviews en recensies (inderdaad, wel traditioneel in opbouw, niet in inhoud) die de hokjesvraag al lang achter zich hebben liggen, vullen het blad. WIRE weet al de beschreven, bepaald niet doorsnee muziek te presenteren als iets gewoons: interessante kunstvormen, zoals er zoveel zijn. Een verademing.

Blijven deze avangardistische tijdschriften toch niet stiekem hagenpreken voor de eigen parochie? Zeker niet. Interesse in eens wat anders is natuurlijk wel vereist. Maar ook de pionier zal er dan achter komen dan apart ook maar zo gewoon is.

Dit stond er in de augustus-septembernummers:

WIRE: interviews met David Sylvain, 'Leaving the comfort zone', Aki Onda, 'Reeling in the years', Julie Tippetts, 'Songs of experience'. Website: wire.co.uk.

The Journal of Music: 'Are we jazz musicians anymore? Jazz under the strain of a welter styles and techniques'; 'The beat of a big heart. Joe Cooley, larger-than-life musician'; 'Sing, sing a song. Why are cartoon characters the only ones with a voice?' Website: journalofmusic.com.

Gonzo Circus: '¡Máxima Argentina! 18 pagina's cumbia, streetart en lawaai uit hotspot Buenos Aires'; 'Tim Exile. Filosoof achter een zelf ontworpen instrumentarium'; 'Tien jaar raster-Norton. Luistertest met Alva Noto'.

Sinds 7 september ligt nr. 93 van Gonzo Circus in de winkels: met een vernieuwde vormgeving van de jonge Nederlandse vormgeefster Kimberley Spreeuwenberg, 16 pagina's extra, bijna geheel full-colour, Mind the gap #80, 2 gratis downloadcd's, een festivalgids voor het onafhankelijke festival Incubate in Tilburg en verder interviews met David Sylvian, Peter Broderick en Earth, namen die ook bij een ruimer publiek bekend zijn. Daarnaast is er een volledig vernieuwde website gonzocircus.com waar je naast informatie over de inhoud van het tijdschrift ook extra artikelen vindt, een agenda, een blog met verslagen over concerten en festivals en ook Gonzo's vizier: de tips van de redactie.

Pieter Wybenga is historicus, politicoloog en muziekliefhebber. Hij is werkzaam in de culturele sector en bespreekt literatuur voor Recensieweb.nl.