Recensie: Bikkelharde romantiek

Het lijkt alsof je als personage in een roman van Jane Austen niet veel hebt om je zorgen over te maken. Fluitend kun je in je schattige Engelse dorpje om diverse obstakels heen huppelen, verzekerd van een gelukkige afloop met je grote liefde. Maar zo makkelijk hebben Austen-personages het niet: zonder een flinke dosis sociale vaardigheden en emotionele weerbaarheid sneuvelen ze lang voor de finish. Dit geldt zeker voor de personages in Pride and Prejudice (Trots en Vooroordeel), dat in een nieuwe, vlotte vertaling van Annelies Roeleveld en Margret Stevens de jongste aanwinst van de Perpetua-reeks is, zegt Emmi Schumacher.

Trots en Vooroordeel draait om de liefdesperikelen van de vijf zusjes Bennet, en dan vooral om die van de oudsten, Elizabeth en Jane, die heel wat te stellen hebben met hun aanbidders (respectievelijk de arrogante meneer Darcy en de goedlachse meneer Bingley). Voor de zusjes en hun mannen is ten eerste een uitstekend observatie- en interpretatievermogen noodzakelijk. Zonder de mogelijkheid tot een open gesprek voordat je eenmaal goed en wel verloofd bent, wordt elke sociale bijeenkomst een emotioneel mijnenveld van subtiele hints. Het gevaar van een onjuiste interpretatie van die hints wordt op effectieve manier gedemonstreerd door Darcy, die Janes vriendelijke maar gereserveerde gedrag tegenover Bingley als onverschilligheid bestempelt en daarmee hun romance in groot gevaar brengt.

Ook essentieel zijn goede manieren, lees: respect voor anderen, ook voor degenen die lager op de sociale ladder staan dan jijzelf. Bij Austen gebeuren nare dingen met mensen zonder goede manieren. Lady Catherine de Bourgh, een tante van Darcy en het meest hooggeplaatste maar tegelijkertijd meest onbeschofte personage in het boek, ziet haar lang gekoesterde wens om hem aan haar eigen dochter te koppelen in rook opgaan. Darcy’s eigen pogingen om Elizabeth te veroveren beginnen pas vruchten af te werpen als hij na een desastreus verlopen eerste aanzoek zijn arrogantie laat varen en een meer warme, beleefde en respectvolle houding aanneemt.

'Hij die haar, daar was ze van overtuigd geweest, als zijn grootste vijand uit de weg zou gaan, leek er bij deze toevallige ontmoeting op gebrand te zijn dat zij hun kennismaking zouden voortzetten en zonder enig smakeloos vertoon van affectie of enig ongewoon gedrag waar het slechts hun beiden betrof, dong hij naar een goede dunk over hem bij haar vrienden […] Een dergelijke verandering in een man met zoveel trots was niet alleen aanleiding tot verbazing maar ook tot erkentelijkheid, want die verandering kon alleen worden toegeschreven aan liefde…'

Natuurlijk heeft deze verandering in Darcy's gedrag te maken met zijn liefde voor Elizabeth, maar het voortbestaan van die liefde is afhankelijk van een derde belangrijke eigenschap: het vermogen eerlijk en objectief naar jezelf te kijken. Als Darcy door Elizabeth wordt geconfronteerd met zijn onacceptabele gedrag, reageert hij niet rancuneus of verbolgen, maar ziet hij zijn fouten zonder knipperen onder ogen. Op haar beurt wordt ook Elizabeth met zichzelf geconfronteerd. 'Tot op dit moment heb ik mijzelf nooit gekend,' denkt ze als ze inziet hoezeer ze zich inzake Darcy heeft laten leiden door een gekwetst ego. En ook zij is bereid eerlijk te zijn tegenover zichzelf, en haar mening over hem te herzien.

Als tegenpool van Elizabeth en Darcy zijn er Lydia, het losgeslagen jongste zusje Bennet, en Wickham, de schuinsmarcheerder door wie ze zich laat schaken. Lydia en Wickham denken niet na over hun eigen gedrag: ze zijn roekeloos, immoreel, en zelfingenomen, en doen daardoor hun eigen reputatie en die van Lydia's familie grote schade toe. En, misschien nog erger, ze belanden samen in een relatie die het niet haalt bij die van Darcy en Elizabeth. Het happy end van de laatste twee is niet sentimenteel of zoetsappig, omdat de lezer weet dat het er nooit was gekomen als Darcy en Elizabeth niet bereid waren geweest er de benodigde moeite voor te doen.

En dus is Trots en Vooroordeel eigenlijk helemaal geen materiaal voor zoete, voorspelbare chickflicks. Het plot, dat tsjokvol intriges, leugens en misverstanden zit en pas op het einde als een perfecte puzzel in elkaar valt, kan zich meten met dat van een detective. De beroemde scherpte van Austens pen zorgt voor hoogstaande sociale komedie. Maar op emotioneel gebied lijkt de roman het meest op een harde actiefilm, waarin explosies en natuurgeweld zijn vervangen door de gevaren van persoonlijke en morele tekortkomingen. Bij Austen haal je alleen de eindstreep – een gelukkig huwelijk – met bloed, zweet en tranen. Het is een rampenfilm, met liefde.

Emmi Schumacher studeerde Engels en Amerikanistiek. Ze is boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel.