Recensie: Brazilian Baard

Ik heb toch altijd een zekere ‘laissez-faire’ in het mannelijk uiterlijk geprefereerd. Maar toen niet al te lang geleden de baard terug in het modebeeld verscheen – hier en daar reeds voorzichtig opgevolgd door de snor (die toch nog enigszins misplaatst lijkt – volgend jaar misschien) – was ik in eerste instantie enthousiast. Maar een brandende vraag maakte zich snel van mij meester: hoe kan deze nieuwe woeste oerman bestaan naast de nog altijd Brazilian gewaxte vrouw? Zelfs het borsthaar, zij het op de juiste wijze licht piekend uit een V-hals, mag weer. Is die plotselinge overmaat aan mannelijk haar een vorm van protest, een stille sneer naar al dat trimmen en scheren van de eens zo geliefde metroman? Of, nog een stap verder, een duidelijke opstand tegen het hele idee van de maakbaarheid van het menselijk lichaam? Maar waar blijven dan de vrouwen? Door karianne bueno.

Het zal niet als verrassing komen dat ik verrukt was het eerste inhoudelijke tijdschrift over haar in handen te hebben: Trunk. Alhoewel het al vorig jaar rond deze tijd in Sydney werd gepresenteerd, en in de tijdschriftenwereld dus allang ‘oud’ is, lijkt Trunk lijkt een van die zeldzame periodieken te zijn die werkelijk tijdloos zijn. Alleen daarom al is het werkje een recensie waard.

En is het wel een tijdschrift? Het komt periodiek uit – de intentie is jaarlijks, zij het dat de tweede editie reeds tot nader order is uitgesteld. Maar het werkje oogt als een boek (gebonden, met leeslint) en doet wat betreft inhoud het meest denken aan een stevige catalogus van een thematische kunsttentoonstelling.

De naam Trunk lijkt misschien wat vergezocht voor een tijdschrift dat in iedere uitgave een ander deel van het menselijk lichaam centraal wil stellen, maar blijkt al bij het eerste bladeren bijzonder toepasselijk: ‘They [Trunk Books - red.] are intended to be beautiful, coveted objects filled with fascinating content, much like an old trunk in an attic...’ Precies dat gevoel van opwinding, zoals als je die koffer opent, overkwam mij toen ik Trunk opensloeg. Of dus alsof je een onconventionele tentoonstelling binnenloopt.

Die tentoonstelling gaat dus over haar. Trunk is een bloemlezing van essays, fictie, beeldende kunst en fotografie – informatief, grappig, sprookjesachtig en ontroerend.

Haar is totaal ambigue. Het is mooi en sensueel, als het in de juiste vorm en hoeveelheid op een dameshoofd zit bijvoorbeeld, maar vies en onsmakelijk als we het in ons eten vinden, of, volgens velen, op zekere andere plekken op ons lichaam dan het hoofd. Haar is zacht en fijn om te strelen als het de vacht van je huisdier betreft, maar als het beestje in de rui is wordt het plots ergerlijk.

Hoe we naar haar kijken en wat we ervan vinden is zowel cultuur- als tijdsbepaald. Dat blijkt uit de vele persoonlijke getuigenissen die in Trunk zijn gebundeld. Een feministe bijvoorbeeld schrijft over de hoon en afschuw in de reacties van anderen wanneer ze weigert haar oksels te scheren. Een vrouw die na een zwaar ongeval om onverklaarbare redenen een andere haarkleur krijgt, schrijft over haar oude blonde coupe als over een verloren geliefde. Een derde schrijfster vertelt over het uitvallen van het haar van haar moeder door bestraling tegen kanker, en de vreemde mengeling van schaamte en woede die het dragen van een pruik meebrengt.

Maar de stukken in Trunk zijn ook informatief. Zo is er een stuk over haar in misdaadonderzoek. Een passage over Maria Magdalena, en een over Medusa. En, ook verrassend, over de rol van haar bij vrouwen in inrichtingen in Duitsland en Zwitserland rond 1900. Het gebruik van haar varieerde aldaar van middel voor zelfmoord tot borduurgaren. Het artikel wordt geïllustreerd met een prachtige afbeelding van een man met baard, geborduurd met bruin mensenhaar door een patiënte. En: er blijkt een hadith in de Islam te staan die het epileren van de wenkbrauwhaartjes verbiedt. Op internet worden hieromtrent levendige discussies gevoerd. De zogeheten ‘monobrow’ - de haartjes die beide wenkbrauwen boven de neus verbinden – is zodoende voor moslima’s anno 2010 een reëel probleem. Moeten ze voldoen aan de religieuze, of liever toch aan de haarloze norm van de moderne westerse samenleving?

Na het lezen van Trunk lijkt het bijna vreemd dat er over een divers onderwerp als ‘haar’ nooit eerder een tijdschrift is verschenen. De brede benadering van het thema maakt dat Trunk voor ieder wat wils heeft. Kunstenaars, fotografen, Goudlokje, Medusa, zombies (in de inleiding wordt haar – oh ja! Fascinerend! – een zombie bodypart genoemd, tegelijk dood en levend), moslims, feministen, Raponsje, forensische wetenschappers, geesteszieken, schrijvers en dichters hebben bijgedragen aan dit boek. En ondanks deze overload slaagt Trunk erin om al die intelligente, grappige, fantasierijke en inspirerende teksten en kunstwerkjes aan elkaar te breien, zonder daarbij ook maar ergens gekunsteld te lijken, of chaotisch te worden. En dat is knap.

Karianne Bueno is fotograaf en medewerker van Athenaeum Nieuwscentrum.