Recensie: De immense moederliefde die niet uit te zetten is

Émilie is achttien. Achttien en zwanger. Ze ligt op de kraamafdeling van een ziekenhuis. Ze vloekt en tiert en wil dat de hele bevalling zo snel mogelijk voorbij is, zodat ze het kind aan het adoptiebureau kan geven, die er een gezin voor gaat zoeken. Met het geld dat ze daarvoor krijgt kan ze een opleiding gaan volgen. In een andere kamer ligt Judith. Ook een patiënte, ook zwanger. Zij verlangt vurig naar een kind. Ze heeft al twee miskramen achter de rug en hoopt, bidt, dat het deze keer goed zal komen. De Franse schrijfster Karine Reysset beschrijft hun lotgevallen in haar roman Als een moeder. Door herm pol

Het kind van Émilie wordt geboren. Het is een mooi, gezond meisje. Ze noemt haar Léa, maar wil het kind niet bij zich houden, bang als ze is dat ze zich aan de baby zal hechten en zo haar geld zal mislopen. Ze is dan ook niet verbaasd als ze na een slaapje wakker wordt en een lege wieg ziet. De bevalling van Judith, haar medepatiënte, gaat niet goed. Het kind wordt dood geboren. Haar wereld stort in. In een vlaag van verstandverbijstering, verdriet, wanhoop, graait ze de één dag oude Léa uit haar wieg en vlucht.

Émilie, de jonge moeder tegen wil en dank, is radeloos omdat het kind dat zij niet wilde, ontvoerd is – en ze misschien wel daardoor beseft dat ze het eigenlijk toch heel graag wil. En Judith, de ontvoerster, is in de zevende hemel omdat zij al haar moederinstinct kwijt kan bij de kleine Léa. Tot zover in het boek gekomen maak je je op voor een immense zoektocht met hartverscheurende emoties, amber-alerts; een hoop narigheid. Maar dat is niet het verhaal dat Karine Reysset wil vertellen. Na tien dagen al speurt de politie het kind op. Judith springt wanhopig uit het raam, breekt van alles maar overleeft. De baby wordt terugbezorgd bij Émilie, die een cursus gaat volgen in een schoonheidsinstituut in Saint-Malo.

Het thema in Als een moeder is: moederliefde. De immense moederliefde die niet uit te zetten is. Die vrouwen overvalt, hun bestaan kan overschaduwen, die een chronische emotie is waar je je voor altijd in ondergedompeld voelt. Drie vrouwen: twee volwassenen en een kind, twee moeders en een baby. Beide vrouwen weten zich moeder. De een is het, de ander mag haar kind voor tien dagen nooit meer zien. Om beurten klinken de stemmen van de twee vrouwen. Émilie tegendraads, fragiel, vol liefde voor haar kind. En Judith, die van wat betere komaf lijkt, klinkt genuanceerder, zachter. En is ook vol liefde voor het kind.

In een drang om Léa toch nog een keer te zien, schrijft Judith zich in als gast in het kuuroord waar Émilie werkt. Ze heeft haar met behulp van een privédetective opgespoord en omdat Émilie Judith nooit gezien heeft, kan zij moeder en kind benaderen. Hoewel Reysset, in Frankrijk vooral bekend om haar boeken voor jongvolwassenen, af en toe te gedetailleerd schrijft, als het ware op haar hurken gaat zitten om haar lezers verslag te doen, wordt die bizarre dans om het kleine kind nooit zoetsappig. Subtiel en ingehouden laat ze de innerlijke strijd van de twee vrouwen zien: de nietsvermoedende ene, voor wie geluk om de hoek ligt, en de ander die onmachtig zich in bochten wringt, liegt en bedriegt om haar recht op geluk af te dwingen. En het decor van ziekenhuiskamers, het kuuroord, het strand – het speelt immers in Saint-Malo – is zo anoniem, zo steriel dat het de twee hoofdpersonen en hun denken des te meer als het ware uit de lijst duwt.

Judith, gast in het kuuroord, slaagt erin vriendschapsbanden met Émilie aan te knopen. Dolgelukkig is ze als ze samen kan zijn met Émilie’s kind, en doodongelukkig als die korte ontmoetingen weer voorbij zijn. Zo strompelt ze door de tijd en zo laveert Reysset haar personages naar de climax van het boek. Ze betrapt haar twee vrouwen op hun meest intieme momenten, laat moederliefde zien in al haar hevigheid maar ook in al haar perversiteit.

Ik ben er geen voorstander van om romans onder te verdelen in typisch vrouwen- of typisch mannenboeken. Boeken zijn boeken. Ze zijn of goed, of niet zo goed of slecht geschreven. En Karine Reysset schreef met Als een moeder zonder twijfel een voortreffelijk boek. Maar het is toch wel een beetje een vrouwenboek.

Herm Pol is winkelchef bij Athenaeum Boekhandel Amsterdam. Elke zaterdag praat hij om ongeveer kwart voor elf bij De Avonden over een buitenlandse titel. Dit is een bewerking van zijn bijdrage van 7 november.