Recensie: Facebook: de roman, de film, de feiten

Oktober 2003. De nerdy Harvard-student Mark Zuckerberg heeft net een blauwtje gelopen. Uit frustratie, en uit verveling, begint hij de online smoelenboeken van studentenhuizen te hacken. Vanachter zijn computer, met een Becksbiertje in de hand, plukt hij pasfoto's en andere privé-info van de sites. Die gebruikt hij voor een online game, waar bezoekers foto's van studenten kunnen beoordelen: lekker ding of geen lekker ding. Hij noemt het spelletje Facemash. Door arjen van veelen.

'I thought to myself, that's an interesting idea,' vertelt Zuckerberg een week later nogal droogjes tegen een verslaggever van studentenblad The Harvard Crimson. 'I think people might be slightly offended but whatever, maybe there's a way to control that.'

Inderdaad: tientallen studenten zijn geschoffeerd. Maar duizenden anderen zijn juist razend enthousiast. Facemash is een hit op Harvard. Zuckerberg haalt het spelletje al snel offline. Te veel gedoe. En hij weet nog iets veel leukers.

Nog geen half jaar later lanceert hij op het universiteitsnetwerk een nieuw spelletje, serieuzer dit keer: thefacebook.com. In februari 2004 zien duizenden Harvard-studenten voor het eerst van hun leven dit scherm:

Dit keer moeten studenten zelf hun foto's en privé-info uploaden, in plaats dat Zuckerberg ze steelt. En dat doen die studenten en masse. De site is direct een groot succes op Harvard. Thefacebook.com is meteen Clubje 1.

In een van de eerste serieuze artikelen over Facebook constateert The Harvard Crimson dat hier meer aan de hand is dan een vleeskeuring voor studenten. Harvard's biggest procrastination tool,' schrijft een redacteur, 'may indicate more than students' desire to stalk their peers.' Het blad kreeg ruimschoots gelijk.

Inmiddels telt Facebook (het lidwoord 'the' werd geschrapt) 500 miljoen leden. Mark Zuckerberg is nu CEO en miljardair. Zijn Facebook is geen studentenspeeltje meer. Voor bedrijven is het een gedroomd advertentieplatform; voor dissidenten in dictaturen een handige verzetskrant; voor honderden miljoenen anderen is de site een vanzelfsprekend onderdeel van hun sociale leven.

Facebooks studententijd

Het boek The Accidental Billionaires van journalist Ben Mezrich richt zich op de 'studententijd' van Facebook. Het is een geromantiseerd verhaal over Zuckerberg cum suis die vanaf hun kamertjes de wereld veroveren. Ondertitel: Sex, money, betrayal and the founding of Facebook.

Het boek twijfelt tussen thriller / bedrijfssoap / documentaire , maar is vooral een op waarheden gebaseerde campusroman. Het leest snel, zo snel dat je het effectbejag van Mezrich op de koop toe neemt. Het decor is fascinerend: studentenfeesten, ontgroeningen van elite-disputen, excessen in Silicon Valley. En honderden studenten die websites bouwen en allemaal dromen van een internethit. Het is geen briljant boek, maar wel de moeite waard. Vooral vanwege het fascinerende onderwerp Mark Zuckerberg.

Zuckerberg wilde niet meewerken aan dit boek. Schrijver Ben Mezrich baseerde zich daarom noodgedwongen op e-mails, krantenartikelen en interviews met andere betrokkenen, zoals mede-oprichter Eduardo Saverin. De lacunes in zijn research vulde hij op met fictie.

Mede-oprichter Saverin werd later door Zuckerberg weggebonjourd (vandaar de betrayal uit de ondertitel). In The Accidental Billionaires krijgt Saverin een relatief grote rol, groter dan in werkelijkheid misschien. Daardoor lijkt het soms alsof je een boek over The Beatles leest waarin niet John Lennon, maar Jimmy Nicol uitvoerig aan het woord komt.

Ondanks die lacunes krijg je toch een glimp in de psyche van Mark Zuckerberg, de Bill Gates van onze tijd. De man die zijn drijfveren op zijn persoonlijke Facebookpagina aldus omschrijft:

'openness, making things that help people connect and share what's important to them, revolutions, information flow, minimalism'

In The Accidental Billionaires leer je ook een andere Zuckerberg kennen: een sociaal onhandig computergenie met een stijfkoppig karakter. Die idolaat is van de internetpiraten van Napster en heilig gelooft in de hackers-ideologie dat informatie vrij beschikbaar moet zijn (daarom vond hij dat 'jatten' van studentenfoto's ook niet echt jatten). Die minachting heeft voor gezag en niet geïnteresseerd is in snel geld. Die op zijn zeventiende al een miljoenenbod van Microsoft afsloeg. Die visionair is en hautain. En die een klootzak kan zijn (zoals wanneer hij zijn vriend Saverin uit Facebook werkte).

Dat perspectief is interessant. Bijvoorbeeld - wat die hackers ideologie betreft - om de privacy-issues waar Facebook nog steeds mee kampt in een ander licht te zien.

Boek versus aanstaande verfilming

Volgende maand komt de verfilming van dit boek uit: The Social Network. Die film is geregisseerd door David Fincher (bekend van o.a. Fight Club). Misschien is de film beter dan het boek (zoals sommigen de film Fight Club ook beter vinden dan het boek van Chuck Palahniuk). Het bedrijf Facebook is in elk geval niet blij met de film en betwist de feiten die er in worden gepresenteerd. Hier de trailer:

Zo te zien richt de film zich vooral op de 'sex, money, betrayal' uit The Accidental Billionaires: de ruzie tussen Zuckerberg en Saverin; de cocktailparties op Havard; de gewillige Victoria's Secret-modellen in Silicon Valley.

Interessant, maar niet het meest interessante aan Facebook.

Het meest interessante aan Facebook: waarom schreven wij ons massaal in voor een site die onze privacy in gevaar bracht? Waarom besteden we er gemiddeld een uur per dag aan? Verandert Facebook onze visie op vriendschap, politiek en economie? Is Zuckerberg onze Gutenberg?

Op die vragen geeft een campusroman als The Accidental Billionaires uiteraard geen antwoord. Daarom volgende keer op deze plek een recensie van The Facebook Effect, van David Kirkpatrick - die Mark Zuckerberg wel te spreken kreeg.

Arjen van Veelen is classicus. Hij werkt als journalist bij de Leidse universiteitskrant Mare en publiceerde essays in onder andere NRCNext. In 2009 won hij de Jan Hanlo Essayprijs Klein. Onlangs verscheen van hem Over rusteloosheid. Arjen van Veelen heeft carte blanche.
Zie ook www.arjenvanveelen.nl.