Recensie: Met z'n allen in één bus

In een volle bus begint een sjofel geklede man opeens een tirade te houden over het gevaar waar de van geloof verstoken zielen van zijn medepassagiers zich in bevinden. De man wordt met stilzwijgende steun van de passagiers door de chauffeur de bus uitgezet, de koude, sneeuwige nacht in. Een vrouw stapt uit en geeft de man haar eigen sjaal en muts, maar die worden door hem minachtend weggegooid. Mensen zijn dieren, heeft hij net in de bus gezegd. We zijn monsters. Het is een incident dat Ricky Rice, de hoofdpersoon van Big Machine, de beste Amerikaans roman volgens Athenaeum in 2009, de hele roman lang bij zich zal dragen, dwars door een uitzonderlijk rijk verhaal over geloof en twijfel, onverschilligheid en naastenliefde. Door emmi schumacher.

Ricky zit in deze bus omdat hij een ticket voor de reis opgestuurd heeft opgekregen. Afzender onbekend. Hij komt terecht in de Washburn Library, een enorm gebouw in een bos in Vermont, waar een groepje speurders kranten uit heel Amerika uitpluist op zoek naar berichten over vreemde verschijnselen en onverklaarbare gebeurtenissen. Deze ‘Unlikely Scholars’ staan in de traditie van Judah Washburn, een ontsnapte slaaf die ooit een goddelijke stem hoorde en de rest van zijn leven heeft geprobeerd weer in contact te komen met die stem. Met het idee dat de curieuze zaken die achterin de krant worden weggemoffeld pogingen van de stem zijn om te communiceren met de mensheid, richtte hij de Washburn Library op. Ricky wordt er met de mysterieuze en zwijgzame Adele Henry op uit gestuurd om een afvallige Scholar onschadelijk te maken, maar hoe verder hun missie hen leidt, hoe moeilijker het wordt onderscheid te maken tussen goed en kwaad en er achter te komen wat ‘the Voice’ van hen — en van de mensheid — wil.

De missie van Ricky en Adele wordt een wilde, onvoorspelbare zoektocht, een ervaring die goed te vergelijken valt met het lezen van Big Machine. Folklore, humor, raadsels, religieus terrorisme, spirituele wanhoop, een tocht door een riool bevolkt door vreemde, schimmige wezens die zo uit een oude aflevering van The X-Files had kunnen komen: het zit er allemaal in. Het is te danken aan LaValles schrijverschap, dat men al met dat van Haruki Murakami, John Kennedy Toole, Edgar Allan Poe en Thomas Pynchon heeft vergeleken, dat deze cocktail op geen enkel moment geforceerd aandoet.

Na een verhalenbundel en een roman is dit pas zijn derde werk, maar Big Machine is een boek dat een schrijver met zes keer zoveel ervaring had kunnen schrijven. LaValle is op zijn overtuigendst in het neerzetten van Ricky, de verteller, een bijna middelbare ex-junkie met een donker verleden. Zijn in energieke spreektaal gegoten vertelstem stuwt het verhaal voort en is afwisselend grappig, wijs en ontroerend:

'My own family, I don’t want to say we grew up poor, because that wouldn’t be exactly true. We chose poverty, made a bit of a vow. We weren’t supposed to pay much attention to material things, though of course that only made my sister and me want them more. (…) Those gifts we gave one another for Christmas? Mostly books. Packs of flash cards. (Yay?) A plastic model of the human anatomy. (Our mother quizzed us about the names of organs). Nothing fun, that’s for damn sure.'

Ricky’s familie heeft deze eed van armoede gezworen omdat ze deel uitmaken van een religieuze cult, die wordt geleid door drie zussen die zich de Washerwomen noemen. Zijn kindertijd wordt bepaald door deze groepering, die uiteenspat als de Washerwomen een slachtpartij onder hun volgelingen aanrichten. Die volgelingen zijn, net zoals die van de Washburn Library, hoofdzakelijk zwart. Veel volgelingen van Solomon Clay, de Scholar waar Ricky en Adele naar op zoek gaan, zijn dat ook, plus arm, verslaafd of herstellend van een verslaving, en vaak dakloos — wat ze vervolgens ook weer gemeen hebben met de leden van de Washburn Library. Mensen, kortom, die door grotere groepen in de maatschappij zijn buitengesloten. En samen vormen ze, of ze nou bij de Washerwomen, de Library of de cult van Solomon Clay horen, ook weer groepen waar anderen buitenvallen. Big Machine pleit met aanstekelijke verve voor de overtuiging dat het maken van één grote groep de enige manier is om de haat en het geweld dat groepsdenken kan veroorzaken te vermijden. Iedereen aan boord.

Emmi Schumacher studeerde Engels en Amerikanistiek. Ze is boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel.