Recensie: Ode aan de fiets

Stel je het volgende voor: een bakfietsvader die zijn vrolijk krijsende kroost de bakfietsbak inwerkt, de straat uit fietst, vervolgens wordt afgesneden door een koerier die zich op zijn fixie door het verkeer wurmt, om uiteindelijk tot stilstand te komen tegen de tandem van een bejaard stel met matchende windjacks. In Nederland is dit misschien geen nieuw verschijnsel, maar het speelt zich op steeds meer plaatsen in de wereld af. Een almaar groeiende groep mensen gebruikt de fiets voor steeds verder uiteenlopende doeleinden. Dit gaat samen met een grote variatie in ontwerp. De fiets is verworden tot transportatie- én expressiemiddel. In Velo. Bicycle Culture and Design is dit fenomeen in beeldmateriaal verzameld. Door joris nielander.

Het boek staat boordevol creatieve uitspattingen van fiets-afficionados, en is daarin niet beperkt tot het knutselen aan een fixed gear bike. Denk onder andere aan: fietsclowns, fietsverhalen, fietsfashion, fietsfoto's en fietshappenings. Een voorbeeld hiervan is de Semi-Annual Tweed Ride, een fietstoer in Philadelphia. Volgens het affiche is het ‘a stylish jaunt through our fair city’ en daarbij is natuurlijk een 'dapper attire required'. Dat betekent ouderwetse ruitjespakken, krulsnorren en hoge sokken. Het laatste blijkt — als bijkomend voordeel — te voorkomen dat broekspijpen in fietskettingen verstrikt raken. Beelden van een vergelijkbare tocht in Londen zijn te zien op het internet: www.tweedrun.com.

Ook kunstenaars worden geïnspireerd door de fiets. De Schotse illustrator Will Freeborn tekende er een, begeleid door een treffend citaat van Ernest Hemingway:

‘It is by riding a bicycle that you learn the contours of a country best. Since you have to sweat up the hills and coast down them. Thus you remember them as they actually are, while in a motorcar only a high hill impresses you, and you have no such accurate remembrance of country you have driven through as you gain by riding a bicycle.’

Hemingway wist het fietsen dus te waarderen. En met hem vele anderen. Dat is niet voor niets. De fiets is niet alleen een uitgekiend en economisch vervoersmiddel, het gaat blijkbaar ook om een gevoel. Een New Yorkse fixed gearfietser weet dit goed te verwoorden: ‘I've never felt as comfortable as I do on a bike. It just makes sense. It's simple and always there. The time spent on it is never a waste. It was only supposed to be a transportation device for me, but then I got attached. So it goes.’

De eenvoud van de fiets — wielen, trappers, stuur — maakt het een perfect object om te customizen of zelf vanaf nul te ontwerpen en bouwen. Soms gebeurt dit met oog voor detail; de Duitse designer Arndt Menke heeft een prachtige track bike van gelamineerd dennenhout ontworpen, met misschien wel de mooiste achtervork ooit gemaakt. Het kan ook anders. Zo heeft de Amerikaanse kunstenaar Kevin Cyr ervoor gekozen een volledig uitgeruste camper op zijn fiets te plaatsen, om vervolgens naar Beijing af te reizen en daar alle riksjarijders de loef af te steken.

Gestalten, de uitgever van Velo, heeft dus gekozen voor variatie, maar de tekst in het ruim twee honderd pagina's tellende werk past op minder dan tien kantjes; verwacht geen diepgang in dit prentenboek. De ongelooflijke creaties volgen elkaar in hoog tempo op, van subtiele ambachtswerkjes tot in elkaar geflanste monstervoertuigen. Velo gaat verder en laat ook de initiatieven en bezigheden van bijbehorende subculturen zien, met de tweewieler als rode draad. Kortom, een terechte hommage aan de fiets en de fietscultuur. Driewerf hoera voor de velo. Hoezee, hoezee, hoezee!

Joris Nielander studeert Integrated Product Design (MA) aan de Technische Universiteit Delft. Hij loopt stage bij Kossmann.dejong, een tentoonstellingsontwerp- en interieurarchitectuurbureau in Amsterdam.

Meer fietsen? Lees uit Fietsstang en bekijk foto's van een van de eerste vrouwelijke deelnemers van de Giro d'Italia.