Recensie: Op studiereis met de Talibaan

Pap, mam, zegt een Amerikaanse tiener, ik ga deze zomer naar Pakistan, om Arabisch te leren. Zijn ouders sputteren tegen, bezorgd dat de ‘cracked cocktail of curiosity, bravado, misguided empathies, and taste for the strange’ in het hoofd van hun zoon voor ongelukken zal zorgen. Maar ze vinden het belangrijk dat hij zich ontwikkelt, dus geven ze toe. Een situatie die in het hedendaagse Amerika moeilijk voorstelbaar is — maar in American Taliban, de nieuwe roman van Pearl Abraham, is dit precies wat er gebeurt. De tiener, John, telg van progressieve, linkse ouders, raakt geïnteresseerd in de Arabische taal en de Islam, doet een beginnerscursus in New York, vertrekt naar Peshawar, en raakt verder bij zijn studie betrokken dan iemand had voorzien. Het is namelijk de zomer van 2001. Door emmi schumacher.

Johns interesse in de islam en de Arabische wereld wordt aangewakkerd door zijn verlangen een rijker leven te leiden, het lichamelijke in balans te brengen met het spirituele. Dat worstelen met religieuze en spirituele kwesties kenmerkt ook het eerdere werk van de joodsorthodox opgevoede Abraham, waarin het Jodendom de godsdienst was waar haar personages tegenop liepen of juist omarmden. Dat in American Taliban een andere godsdienst centraal staat maakt geen verschil. Een van Abrahams sterkste punten als schrijfster is en blijft het overtuigend kunnen beschrijven van religieuze twijfel, maar ook van religieuze overgave en extase:

‘And giving voice, he felt himself expand, grow larger on the inside. His skin stretched to accommodate this new self. He inhaled. He exhaled. His chest expanded, his ribs opened. He recited, a voice among voices. He was alive. His voice hummed with the hum, and dissolved into the bluing air and brightening sky as one voice. And then, all together, all at once, he and these thousands, these thousands plus one, rocked back on their heels, and turned their heads to the right, turned their heads to the left, and acknowledged one another in their descent back to ordinary life: As salaam aleykum, as saalamu aleykum, Allahu ak-bhar.’

Dit gebed — het eerste massale gebed dat John meemaakt, als hij net in Pakistan is gearriveerd — schudt al Johns zintuigen wakker, en Abrahams stijl is gedurende zijn verblijf ook zintuiglijker. Ze beschrijft hoe het landschap eruitziet (‘long stretches of a huge gray bowl with a green bottom’), hoe de drukte in de kleine straatjes aanvoelt, wat een lawaai het is en hoe Peshawar ruikt — als een ‘large overripe melon’.

Terwijl John als jonge, ietwat naïeve spirituele zoeker dus overtuigt, lijkt Abraham niet zo goed raad met hem te weten als het om andere dan zijn religieuze gevoelens gaat. Zijn personage als geheel voelt niet altijd natuurlijk aan, een probleem dat nog merkbaarder is in de (anderszins soepel lezende) vertaling van Sjaak de Jong. Zijn oplossing voor het ultieme jong-Amerikaanse stopwoordje ‘awesome’, ‘legendarisch’, is mooi gevonden, maar frases als ‘gaaf’ en ‘echt te gek’ konden ook in 2001 al niet meer. Het maakt het geheel er niet geloofwaardiger op.

De grote narratieve troef van American Taliban is natuurlijk dat de personages nauwelijks weet hebben van wat er staat te gebeuren, terwijl de lezer daar maar al te goed van doordrongen is. Het stelt de gebeurtenissen op 11 september 2001 in een ander, en pijnlijk, licht. Met de aandacht die Abraham besteedt aan de Arabische cultuur, de poëzie, aan de islam als levende religie in plaats van starre ideologie lijkt ze een pleidooi te houden voor wat jonge Amerikanen grotendeels verloren hebben: de kans de Arabische wereld met een open blik tegemoet te treden. Op zijn Arabische school in New York wordt John door een van zijn leraren een keer aangesproken als ‘the American talib’, de Amerikaanse student. American Taliban is een wrange herinnering aan hoezeer de betekenis van dat woord is veranderd.

Emmi Schumacher studeerde Engels en Amerikanistiek. Ze is boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel.

€ 24,95

American Taliban
Pearl Abraham