Recensie: Toekomstperspectief

Een grote groep creatieve vernieuwers geeft de wereld dagelijks vorm en bepaalt doormiddel van kunst, architectuur, design en andere culturele uitingsvormen hoe de toekomst er uitziet. Een aantal projecten van deze zogenaamde innovators zijn verzameld in het boek Innovators. Shaping our Creative Future van BIS publishers. Een selectie maken uit deze groep creatievelingen lijkt een lastige opgave. Verschillende vragen komen bovendrijven, waarvan een belangrijke: wat is innovatie dan precies? Door joris nielander.

Innovatie: divers en collectief

Een historische introductie leert ons dat de term innovatie niet altijd de positieve bijklank van verbetering en vooruitgang heeft gehad. Toen het woord in de zestiende eeuw zijn intrede deed had het een negatieve, zelfs ketterse lading. Vernieuwing was vaak een trap tegen de schenen van conservatieve machthebbers en een aanklacht tegen het algemeen gedachtegoed. In de eeuwen daarna veranderde dit beeld en 'de wereld begon vernieuwing, herwaardering en heruitvinding naar waarde te schatten'. Maar omschrijven deze drie termen dan het wezen van innovatie? Niet helemaal.

Wat blijkt: innovatie is niet eenduidig te definiëren. De makers van dit boek hebben er daarom voor gekozen verschillende experts op uiteenlopende creatieve vlakken aan het woord te laten, om hun visie op innovatie te geven en een selectie te maken van belangrijke en interessante innovators van deze tijd. De totstandkoming van het boek kan dus gezien worden als een collectieve inspanning. En dat strookt gelijk met een belangrijke opvatting uit de inleiding:

'De toekomst van de innovatie ligt niet langer in handen van de wetenschapper, kunstenaar of ontwerper die in zijn eentje werkt. Er is nu een collectieve, creatieve, menselijke onderneming die zoekt naar nieuwe oplossingen voor de problemen van onze planeet en zijn toekomst.'

De zestig geselecteerde innovators zijn verdeeld over twaalf thema's, waaronder voor de hand liggende onderwerpen als mode, fotografie, grafisch ontwerp en toegepaste kunst, maar ook grijze gebieden met spannende namen als 'beyond design' en 'de wereld van de straat'. De thema's representeren een breed creatief spectrum. Bovendien zorgt het feit dat de innovators veelal in de marges van hun 'thema' opereren - en daarmee grenzen verleggen en overschrijden - voor nog meer variatie in de projecten. Elk thema wordt gecureerd door een gevestigde professional of criticus en begint met een door hem of haar geschreven essay over innovatie en een toelichting op de keuze van vijf innovators. Hierna volgt een korte tekst van een collega of geestverwant, dat meer toegespitst is op het vakgebied.

Onder de geselecteerde innovators vind je bekende namen, zo is binnen het thema mode onder andere gekozen voor het werk van de mysterieuze modepionier Martin Margiela, de creaties van de verrassende showmannetjes Vicktor&Rolf en een inleidend essay van Paul Smith. Maar ook minder gevestigde namen komen aan bod: Laura Housely, samenstelster van de Independent Design Guide, kiest bijvoorbeeld voor de materiaalexperimenten van Tokujin Yoshioka en de zoektocht naar individualiteit binnen massaproductie van Pieke Bergmans.

Het experiment in het ontwerp: Janine Benyus

In een van de essays vertelt Tom Dixon waarom ontwerpen en innovatie altijd hand in hand moeten gaan: 'We leven in een wereld die hoognodig toe is aan vooruitgang - en die kan enkel plaatsvinden als er geesten bij betrokken zijn die experimenteren, die risico's durven nemen en openstaan voor de mogelijkheid van positieve verandering.'

Zo'n geest kan gevonden worden in de persoon van Janine Benyus. Al ruim tien jaar pioniert zij op het gebied van biomimicry; door de natuur geïnspireerd innovatief design. Ze stelt dat de natuur al 3,8 miljard jaar ervaring met innovatie heeft, en de beste oplossingen hier dus te vinden zijn. Ze werkt samen met grote commerciele bedrijven als Nike en General Electrics, maar deelt haar kennis ook doormiddel van een open-source database, asknature.org.

Dat leidde tot een breed scala aan ontwerpen, waaronder een textielvezel die altijd felblauw blijft, zonder de aanwezigheid van verf of pigment — net als de morpho-vlinder maakt het gebruik van de breking van het licht — en ‘groene’ hydrodynamische generatoren geïnspireerd op de staartbeweging van tonijnen en de zwaaibeweging van een bepaald type waterplant. Benyus leent dus van de natuur, maar geeft ook weer iets terug in de vorm van duurzame ontwerpen. Niet alleen de producten, ook haar blik op de wereld is vernieuwend: 'Onze steden zouden funtioneel niet te onderscheiden moeten zijn van de rest van de natuurlijke wereld. Ook zal zien ze er heel anders uit dan regenwouden, ze zouden hetzelfde moeten functioneren.'

Meer dan een koffietafelboek

Het boek richt zich op de personen achter de innovaties. In plaats van de focus te leggen op één project kiest de curator groepen of individuen en behandelt vervolgens meerdere projecten. Deze persoonlijke benadering maakt het boek een bonte verzameling van uiteenlopende visies en opvattingen. Verschillende mensen zijn aan het woord en hebben beslissingen gemaakt, dit maakt het onmogelijk om het altijd eens te zijn met de keus voor wat innovatief is. Dit is niet erg, omdat bijna elk behandeld project interessant is, vernieuwend of niet. Innovators. Shaping our Creative Future is een een lijvig verzamelwerk met een zeer fraaie opmaak en misstaat hierdoor niet op de koffietafel als doorbladermateriaal. Maar dat doet het boek geen recht — juist op de studietafel blijkt de hoge kwaliteit.

Joris Nielander is bezig met de master Integrated Product Design aan de Technische Universiteit Delft. Hij loopt stage bij Kossmann.dejong, een tentoonstellingsontwerp- en interieurarchitectuurbureau in Amsterdam.