Recensie: Voor lange vakanties en overstijgende perspectieven

The London Review of Books is een vakantieblad. Althans voor mij – in een eenvoudig hotel in Bangkok met art déco-foyer lagen in de stapels tijdschriften bij het zwembad niet alleen de National Geographic en andere glossies, maar ook dit bedachtzame essayistische tijdschrift. Die verrassing heb ik me laten smaken aan het zwembad, in de benauwde hitte van de Thaise hoofdstad. Misschien is de LRB, net als grote zus The New York Review of Books, juist een tijdschrift voor vakantie omdat er dan tijd is om de bijdragen van duizenden woorden te lezen. Maar is het ook iets voor de komende, werkzame maanden? daan stoffelsen bladert door nummer 32.16 en leest over de paus en homoseksualiteit, Camus in beeld en de worsteling van een Le Cléziovertaler.

De laatste vakanties is de NYRB meegegaan, want op veel vlakken zijn de Reviews uitwisselbaar: lange artikelen over met name literatuur en politiek geschreven door bekende namen, niet zelden zelf romanciers of auteurs over het relevante onderwerp, met een enkel gedicht of stuk proza er tussendoor. Boeken zijn meestal de aanleiding tot de lange stukken, maar niet zelden blijft het daar niet bij en brengen auteurs een perspectief op de literatuur of de wereld, een inzicht dat individuele titels overstijgt.

Tóibín, homoseksualiteit en de kerk

Neem de opening van dit nummer, van 19 augustus (het volgende nummer komt 9 september, en zal onder andere ‘The Greening of Mrs Donaldson’, en verhaal van Alan Bennett bevatten): 'Among the Flutterers' door Colm Tóibín. De schreeuwerige titel van het te bespreken boek doet het ergste vermoeden (The Pope Is Not Gay) maar Tóibíns inleiding op de autoriteitscrisis in de katholieke kerk door de misbruikschandalen en de kritiek op het celibaat is gedegen en doordacht.

Het gaat hem echter ergens anders om: de weerlegging van die kritiek op het celibaat door homoseksualiteit binnen de kerk te bekritiseren. Want er zijn homoseksuele priesters en '[t]here are very good reasons why homosexuals have been traditionally attracted to the priesthood. I know these reasons because I, as someone “confused about my sexuality”, had to confront and entertain the idea that I should join the priesthood.'

Bijvoorbeeld omdat je homo kunt zijn en homoseksualiteit kunt afwijzen - 'This is almost an aspect of the Catholic religion itself, this business of knowing and not knowing something all at the same time, keeping an illusion separate from the truth.' Verderop beschrijft de auteur een optreden van de vorige paus beeldend en respectvol:

'He walked as though he were in a state of reverie and contemplation, and then he turned and waved, not as a celebrity might wave, but rather as someone briefly distracted, oddly bewildered, with larger things on his mind. This spellbinding mixture of strength and weakness, the softness of his eyes against the hardness of his jaw and mouth, the power of his office and its burden, worked on the crowd, worked on all of us.'

Dit is geen recensie, dit is niet alleen een persoonlijk stuk, dit is bovendien een onderzoek naar hoe spiritualiteit werkt.

En toch is het ook een recensie. In een paar alinea's zet Tóibín het besproken boek in context en nuanceert hij al te stellige uitspraken. Om nu te zeggen dat de paus homo is omdat hij prada-schoenen draagt en een mooie secretaris heeft... Dit is een voorbeeldige recensie, die uitstijgt boven wat je onder 'review' zou verstaan.

Een traditie van lengte

Er is ook een daadwerkelijke verwantschap tussen de Londense en de New Yorkse. Toen in 1979 The Times enige tijd niet verscheen, en dus ook de Times Literary Supplement, ontstond er een gat, dat de NYRB vulde met een Londense bijlage, die al snel, in 1980, zelfstandig verder ging. Er zijn verschillen, opgetekend in de inleidingen op de London Review of Books Anthologies: commerciële (minder gulle adverteerders), politieke (de verhouding tussen intellectuelen en de macht in beide landen, en de houding tegenover het linkse establishment) en inhoudelijke (meer geschiedenis en filosofie dan in New York, minder harde wetenschap), en qua actualiteit (ik merkte zelf toen ik destijds de LRB, TLS en NYRB meenam in onze signaleringen, dat besproken titels vaak al enige tijd uit waren) maar de overeenkomsten zijn even groot.

Beide hebben hun banden met het boekenvak, de New Yorkers met hun uitgeverij, die klassiekers vertaalt, de Londoners met een actieve boekhandel, beide hebben een politiek kritische houding en een sterke line-up van auteurs. Beide hebben naast hun thuisbasis ook een Europees (continentaal) publiek. Beide zijn onlangs met uiterst lezenswaardige, actuele blogs begonnen (LRB en NYRB). En beide hebben als basis die lange beschouwingen.

Of dat nu eigenlijk goed of slecht is... Ja goed, als je op vakantie bent, maar nee, als je de tijd niet hebt om alle stukken door te nemen. Tóibíns bijdrage besloeg zo'n drieënhalve pagina, telde bijna achtduizend woorden. Een korter essay, van Michael Wood, over Camus, beslaat ruim twee pagina's ('If you don't believe thought can be pictured - Barthes says that in the movies actors have to sweat to prove they are thinking - take a look at Camus. He is thinking, no doubt about it; he makes Rodin's Thinker look like a man who is only pretending to have a mind.'), een vernietigende recensie van Christos Tsiolkas' The Slap door Melissa Denes ('Tsiolkas' characters lapse too regularly into cliché, the language of teen fiction, porn or advertising.') een-en-een-kwart.

Met zo'n lengte vallen schijnbaar minder interessante stukken al snel af. (Wat dat betreft is de worsteling van vertaler Michael Henry, die Le chercheur d'or van Le Clézio wil vertalen en strijdt met de taal, de omstandigheden en onwillige uitgevers, overzichtelijk, spannend en inzichtelijk. Onder 'Diary'.) Is dat erg? Moet je alles willen lezen? Doen we dat dan ook bij onze eigen Reviewtjes of Books, de Academische Boekengids en de gullere nummers van De Groene en Vrij Nederland? Nee. We gaan gewoon lang op vakantie, of moeten er genoegen mee nemen dat we nooit volledig van deze rijkdom kennis kunnen nemen.

Daan Stoffelsen is webboekverkoper bij Athenaeum Boekhandel.