Recensie: Diepe stiltes en een serial killer

Een boek over een serial killer, daar houd ik helemaal niet van. Ik houd eigenlijk helemaal niet van bloedstollende boeken in het algemeen. Ik zie de noodzaak van spanning wel bij tandartsen en examens, maar de lol? Toch begon ik Santiago Roncagliolo's Red April te lezen. Omdat ik de auteur tegenkwam in Granta's Best of Young Spanish-Language Novelists (zie ook Granta.com) en omdat zijn boek vervolgens de Independent Foreign Fiction Prize gekregen heeft. En ondanks mijn weerstand tegen het genre blijkt Red April een fijn boek. Spannend, maar draaglijk spannend, en hoe vreemd het ook klinkt bij een boek over seriemoord, er valt veel te glimlachen. Door herm pol.

'On Wednesday, the eight day of March, 2000, as he passed through the area surrounding his domicile in the locality of Quinua, Justino Mayta Carazo (31) discovered a body,' zo opent Red April. En afgaand op de staat van dat lichaam valt te vermoeden dat er geen sprake is van een natuurlijke dood. Het lijk is verbrand en mist een arm. Niemand weet hoe, wat of waarom, dus het lijkt een moeilijk onderzoek te worden voor de openbare aanklager. Dat is Félix Chacaltana, het centrale karakter van het boek. Een saaie kantoorleeuw, een kommaneuker eerste klas, overdreven methodisch, weinig effectief. Als hij zijn eerste rapport over deze moord afrondt, is de toon meteen gezet:

'Prosecutor Chacaltana wrote the final period with a grimace of doubt on his lips. He read the page again, erased a tilde, and added a comma in black ink. Now it was fine. A good report. He had followed all the prescribed procedures, chosen his verbs with precision, and had not fallen into the unrestrained use of adjectives customary in legal texts. He avoided words with ñ—because his Olivetti 75 had lost its ñ—but he knew enough words so he did not need it. He had a large vocabulary and could replace one term with another. He repeated to himself with satisfaction that in his lawyer’s heart, a poet struggled to emerge.'

De man woont alleen, heeft geen familie of vrienden, en thuis praat hij vooral tegen zijn al jaren overleden moeder. Maar Chacaltana is ook iemand die geen steen onberoerd laat. Daarbij stuit hij op onwil en angst. Mensen willen met rust worden gelaten - en terecht, blijkt later. Hoe meer hij vraagt, hoe duidelijker blijkt dat de zaak complexer is. En gevaarlijker, ook voor de aanklager zelf.

Roncagliolo schroeft de spanning op. Veel vragen blijven vooralsnog onbeantwoord, en er vallen veel diepe stiltes in de gesprekken die hij voert. Maar de goede verstaander weet die gesprekken aan te vullen. Zo doemt al snel de schaduw van Lichtend Pad op. Die hangt over het stadje, dat tien jaar geleden nog in burgeroorlog verwikkeld was, en dat de terugkomst van de terroristen vreest. Het is het jaar 2000, april, de week voor Pasen, en de week voor de verkiezingen. Een slecht moment om de dreiging van nieuw geweld aan te kondigen, dus de overheid ontkent het.

Als Chacaltana tegen zijn naaste collega, de politiecommisaris, oppert dat de moorden met Lichtend Pad van doen zouden kunnen hebben, dat het zijn plicht is en die van de overheid om dat te onderzoeken, dan is de commisaris duidelijk. Hun enige plicht is hun mond te houden en te doen wat hun opgedragen wordt. Dan demarreert Roncagliolo. In het kleine stadje, waar het leven altijd langzaam is, loom, waar de nieuwste krant die van gisteren is, nemen de moorden opeens in frequentie toe. De slachtoffers zijn steeds mensen waar de aanklager mee gesproken heeft. De aanwezigheid van Lichtend Pad is wel haast een feit geworden, en de pogingen van de regering om de reeks moorden in de doofpot te stoppen, zijn weinig succesvol.

Overleeft onze dappere kommaneuker het? Wat is er aan de hand met die serveerster in het eetcafé waar hij een oogje op heeft? U komt het te weten als u Red April leest, voor tijdens uw verlate vakantie, of erna.

Herm Pol is winkelchef bij Athenaeum Boekhandel Amsterdam. Deze zomer besprak hij bij Bureau Buitenland op de radio vijf zomertitels. Dit is een bewerking van zijn bijdrage van 31 juli.