Recensie: Het horloge dat weer gaat lopen

‘Mijn vader stierf slechts enkele weken na mijn geboorte. Mij restte slechts een foto.’ Zulke beginzinnen smaken naar meer. De verteller heeft zijn vader niet gekend, zoveel is zeker, maar ook andersom niet. En waarom of hoe is de vader overleden? Wat weet de ik? Niet veel, als die aangeeft niet meer te hebben dan een foto. En hoe komt hij erachter wat er gebeurd is en wie zijn vader was? Als zijn moeder het hem had kunnen of willen vertellen, dan was de beginzin waarschijnlijk minder dramatisch geweest, dan was het niet als raadsel gepresenteerd. Alain Claude Sulzer laat dan het verhaal van Het verkeerde moment (Zur falschen Zeit, vertaald door Annemarie Vlaming) langzaam beginnen, met een minutieuze beschrijving van de ingelijste foto van de vader. Door arjen van meijgaard.

Een foto en een horloge

Sulzer tekent secuur de trekken van de man, Emil genaamd, het horloge dat losjes om zijn pols bungelt en kwart over zeven aangeeft en hij speculeert over het doel van de foto en de fotograaf. De ik kijkt zo intens naar de beeltenis van zijn vader dat hij langzaam een andere man ziet. Net zoals een woord van betekenis verandert wanneer je het honderd keer achter elkaar uitspreekt.

‘Ik zag een man die ik nooit eerder had gezien, niet veel ouder dan ikzelf, die in tegenstelling tot mij volwassen was en op mij leek. Nooit eerder was het me zo duidelijk geweest dat ik niets van hem wist, en dat ik het enige wat ik van hem had moeten bezitten niet bezat: het horloge op de foto.’

Met het horloge begint de zoektocht. Een mooi beeld, de tijd die stil is blijven staan terwijl er tegelijk jaren zijn verstreken. De ik wil dat gat overbruggen, hij wil het horloge om zijn eigen pols dragen en tegelijk terug naar het moment dat het horloge nog liep, dat zijn vader nog leefde.

Hij komt in Parijs terecht, waar de fotograaf van de foto woont, die tevens de peetoom van de ik blijkt, ene André. Het wordt hem beetje bij beetje duidelijk hoe de vork in de steel heeft kunnen zitten, maar dat blijkt pas het begin van de ontrafeling. Van zijn peetoom krijgt hij ansichtkaarten die Emil stuurde vanuit een kliniek.

‘Lieve A. Soms verlangen, soms niet. Soms vrijheid willen, soms kan het me niet schelen…dan weer zo en zo. Opklaringen. Alleen niet vanbinnen. Vreselijk moe. Denk je dat ik gek ben? Slaap lang en als bewusteloos. Spijt me. Groet E. ook aan je moeder.’

In Parijs wordt het duidelijk: Emil was niet voor het huwelijk met een vrouw in de wieg gelegd.

De details

Hierna volgt een perspectiefwisseling en gaan we terug naar de tijd waarin de foto werd gemaakt. Emil wordt door zijn ouders uit de kliniek opgehaald en we kijken mee hoe de ouders van Emil worstelen met hun zoon en zijn geaardheid. Er volgen meer hoofdstukken waarbij de Emil op de voet wordt gevolgd: tijdens een vakantie in Zuid-Frankrijk vindt een gebeurtenis plaats die het uiteindelijke noodlot van Emil zal bepalen.

Zijn dit reconstructies, gedachtegangen van de verteller die probeert het leven van zijn vader te begrijpen, of is dit een tweede verhaallijn van de schrijver om de lezer duidelijk te maken wat er gebeurd is? Het doet er niet toe, belangrijker is dat Sulzer de spanning weet op te voeren en steeds meer details boven water laat komen. De man van de foto krijgt leven, hoe pijnlijk dat misschien ook is voor zijn zoon: een man die de zorg voor zijn kind niet aan kon en zijn eigen verlangens moest volgen.

Sulzer heeft een spannend en ontroerend boek geschreven. Spannend omdat we met de verteller achter een waarheid komen die pas aan het einde wordt onthuld, ontroerend omdat we zien hoe graag deze zoon een vader wil hebben, of in ieder geval wil weten wie zijn vader was. Het horloge heeft hen bij elkaar gebracht en tikt na alle ontdekkingen verder om de pols van de zoon.

Arjen van Meijgaard schrijft korte verhalen en bespreekt Nederlandse en Franse fictie, voor onder andere NBD/Biblion en derecensie-web.log.