Recensie: Red onze zielen

Het begint met een scheepswrak, en het eindigt met een scheepswrak. In When the Killing’s Done (vertaald als Na de barbarij door Gerda Baardman, Tjadine Stheeman en Onno Voorhoeve), de nieuwe roman van T.C. Boyle, is rampspoed niet alleen het gevolg van natuurlijke krachten, maar ook van menselijke hoogmoed en incompetentie. Van de vaak fatale combinatie van die twee, vooral. Waar mensen hun hoofd er niet meer bij houden, slaat de natuur genadeloos toe. Het is een soort eco-thriller, met als inzet de vraag: is de mensheid nog te redden? Of, nog belangrijker misschien, is het ecosysteem dat we zo hebben verstoord nog wel te redden? Zijn we zo verstrengeld geraakt in onze man made omgeving – ons asfalt, prikkeldraad, supergeavanceerde geweren – dat het onmogelijk is geworden om in harmonie te leven met de natuur om ons heen? Door emmi schumacher.

De twee hoofdpersonen van When the Killing’s Done vechten een vete uit die draait om twee verschillende antwoorden op deze vragen: ja, we kunnen onze menselijke slimheid en superioriteit gebruiken om de schade te herstellen – en nee, we mogen juist niet aan die superioriteit toegeven en zouden de natuur haar vrije loop moeten laten.

Wat de twee wél gemeen hebben is een enorme frustratie ten opzichte van hun soortgenoten, en ‘the multifarious ways they can and will screw up just about anything, given the chance, over and over again’. Alma Boyd Takesue, een ecoloog die zich bezighoudt met het verwijderen (lees: uit de weg ruimen) van bijvoorbeeld grote groepen ratten die andere soorten het leven onmogelijk maken, en Dave LaJoy, een fanatieke activist die voor die rechten van die ratten opkomt, worden allebei tot het uiterste gedreven door de argeloze vernielzucht van hun medemens. Alleen hun aanpak van het probleem verschilt.

In bepaald opzicht lijkt Dave sterk op de (anti)held van Boyles vorige roman, het veelgeprezen The Women. Net als Boyles versie van Frank Lloyd Wright maakt Dave er een potje van als het gaat om relaties, en voelt hij zich eigenlijk alleen rustig en compleet als hij bezig is met datgene waar hij echt gepassioneerd over is: ‘He can feel the giddiness rising in him, the surge of power and triumph that rides up out of nowhere to replace the bafflement and rage and depression […] this is who he is. This.’ In het geval van Wright was 'this' een architect, in het geval van Dave een toegewijd saboteur van mensen als Alma en alles waar ze voor staan.

Een ecologisch dilemma lijkt misschien niet het meest spannende uitgangspunt voor een roman. Maar Boyle zou zelfs een routineklus in een steriel laboratorium nog ijzingwekkend kunnen maken: hij heeft er een geoefend handje van de ene onverwachte gebeurtenis na de andere op het pad van zijn personages te werpen. Het gaat van triomf naar rampspoed en weer terug, soms op dezelfde bladzijde, met als resultaat een voortdurend gevoel van naderend onheil. Maar hij is geen impulsieve verteller, en de lotgevallen van de personages spiegelen elkaar, zijn elkaars voorbode, hangen met elkaar samen als een fragiel maar onverbiddelijk ecosysteem.

Uiteindelijk lijkt er, hoezeer Alma en Dave ook ruziemaken, op de meeste vragen geen antwoord te geven en valt er niet te ontkomen aan onze positie als de superieure soort. Dat valt te concluderen als een gehaaste Alma met haar auto – een milieuvriendelijke Prius nota bene – een nietsvermoedende eekhoorn overrijdt:

‘She tries to be dispassionate about it – she’s at risk of being late for a meeting that will help determine the fate of any number of species interlocked in a unique ecosystem while this animal before her, this unfortunate individual, is superabundant in its range. But when she’s standing over it and the eyes, trembling, liquid, unplumbable, are fixed on her and she examines the fine arrangement of the black-tipped hairs and the perfect cream white arc of the chest, she feels the emotion come up in her. This perfect thing and she’s killed it.’

Emmi Schumacher studeerde Engels en Amerikanistiek. Ze is boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel.