Recensie: Thrillerstrip met bioscoopeffect

Sommige politieke moorden worden nooit opgelost: de moord op president John F. Kennedy (1963), die op de Zweedse premier Olof Palme (1986), de moorden op de voormalige Italiaanse premier Aldo Moro (1978) en op de Duitse werkgeversvoorzitter Hans Martin Schleyer door de Rote Armee Fraktion (1977). In enkele gevallen is duidelijk in welke richting de daders moeten worden gezocht. In andere zaken - zoals de moord met vergiftigde paraplu op de Bulgaarse dissident Georgi Markov in 1978, of de geheimzinnige ophanging (1982) van de Italiaanse maffiabankier Roberto Calvi onder een Londense brug - zijn de daders anonieme huurmoordenaars uit kringen van geheime diensten, maffia, ondoorzichtige zakenimperiums of onbekende opdrachtgevers.

In dit schemergebied van geheime diensten, elkaar beconcurrerende gangsterbendes en mysterieus opererende gunmen, speelt de nieuwste strip van de Franse tekenaar Jacques Tardi: De sluipschutter. Het is een spannend, intrigerend en realistisch verhaal, waarbij het geweld door Tardi snoeihard in beeld wordt gebracht: koude rillingen voor de lezer. Door martin smit.

Huurmoordenaar Martin Terrier (de achternaam is niet toevallig) werkt in opdracht van een geheimzinnige opdrachtgever. Tegen fikse betaling doodt hij politieke en zakelijke tegenstanders van deze organisatie. In Londen schiet Terrier op brute wijze een Rus neer, doodt en passant ook diens vriendin en voordat de Engelse politie maar enig onderzoek heeft kunnen doen, zit Terrier al weer in zijn appartement in Parijs. Terrier wilde dat het zijn laatste opdracht zou zijn maar onder een volgende opdracht lijkt hij niet uit te kunnen komen.

Het bloedstollende kat- en muisspel dat volgt tussen Terrier en handlangers van zijn opdrachtgever, resulteert in een overrompelende snelle opeenvolging van gebeurtenissen waarin verraad, actie en geweld de boventoon lijken te voeren. Dit, gecombineerd met een stevige dosis suspense, maakt het verhaal tot een volwaardige thriller.

Manchette

Dat is niet verwonderlijk, want deze graphic novel is gebaseerd op het boek La Position du Tireur Couché (1982) van de Franse schrijver Jean-Patrick Manchette (1942-1995), die in de jaren zeventig en tachtig een tiental thrillers schreef. Zijn door sommige critici als existentialistisch omschreven romans geven vanuit een linkse optiek kritiek op de Franse samenleving, waarin de overheid geen greep meer heeft op politieke en criminele gebeurtenissen die buiten haar gangbare horizon vallen. Daardoor ontstaat een soort samenleving binnen de bestaande maatschappij die zich volledig buiten het gezichtsveld van politie en justitie afspeelt. Manchette schreef zijn verhalen in de jaren zeventig en tachtig, maar zijn kritiek is ook nu nog toepasbaar op delen van de Franse samenleving, zoals illegale vluchtelingen of de toestanden in de Parijse voorsteden.

Striptekenaar Jacques Tardi, bekend door zijn stripserie Isabelle Avondrood en zijn strips over de Eerste Wereldoorlog, politiek anarchistisch georiënteerd, moet al in een vroeg stadium iets herkenbaars in de maatschappijkritiek van Manchette hebben gezien wat hem aansprak, want in 1977 vroeg hij Manchette een scenario voor een strip te maken. Dat werd Griffu - het enige stripscenario van Manchette, een verhaal over een eenzame, ietwat louche advocaat die verstrikt raakt in de machinaties van zijn tegenstanders en die ook in de normale samenleving geen stand kan houden.

De loner, de onaangepaste eenling die zijn eigen weg gaat en een gevecht aangaat met zijn bedreigers, ook al loopt hij gevaar ten onder te gaan in omstandigheden die hij niet in de hand heeft, is een terugkerend onderwerp in het werk van Manchette. Dit is het centrale thema in de door Tardi als Kleine West Coast Blues (2005) verstripte thriller Le Petit Bleu de la Côte Ouest van Manchette, en dus ook in dit nieuwe album De sluipschutter.

Tardi tekent het liefst verhalen die in het begin van de vorige eeuw spelen, maar met dit in de begin jaren tachtig gesitueerde verhaal, blijkt hij, zeer verrassend, ook uitstekend uit de voeten te kunnen. Tardi tekent de Parijse gebouwen, straten, pleinen en snelwegen als vanzelfsprekend. Zijn locaties kloppen altijd met de werkelijkheid. De Renaults, Peugeots en Citroëns DS die voorbij schuiven, maken het plaatje compleet. Tardi heeft zich voor dit verhaal weer uitermate goed gedocumenteerd.

Films noir

De sluipschutter is niet een verhaal waarin een strijd wordt uitgevochten tussen good guys en bad guys. Eigenlijk zijn er alleen maar bad guys. In die zin doet het boek denken aan de films noir uit de jaren veertig en vijftig: zwart-witdrama's in letterlijke en figuurlijke zin, pessimistisch getinte films vol melancholieke ambiance waarin vaak een eenzame figuur - een privédetective, een kleine crimineel of een toevallige passant - betrokken wordt in een misdadig ganzenbord, waarbij het happy end ver te zoeken is. Het is wat betreft sfeer en karakter te vergelijken met films als The Maltese Falcon (John Huston, 1941), Pickup on South Street (Samuel Fuller, 1953), Ascenseur pour l'échafaud (Louis Malle, 1958) en Touch of Evil (Orson Welles, 1958). De sluipschutter is een meesterlijk verstripte thriller, die zich ontrolt als een film waarin de kijker geheel wordt opgeslokt en meegesleept, als in het donker van een bioscoopzaal.

Martin Smit is redacteur van het anarchistische tijdschrift De As, publiceerde artikelen in De As en in Buiten de Orde en is redacteur en uitgever bij Kelderuitgeverij en Uitgeverij De Vooruitgang. En medewerker van Athenaeum Nieuwscentrum.