Recensie: Chaos in NW

Steden slapen niet. In elke grote stad ter wereld wordt op elk moment van de dag, en de nacht, iemands leven op z’n kop gezet, wordt er iemand verliefd, maakt iemand een nieuw begin en verkeert er iemand in acute wanhoop. De stad is een kakofonie, tegenwoordig misschien wel meer dan ooit. In NW, de nieuwe roman van Zadie Smith, nu vertaald door Jan de Nijs, vormt Noordwest-Londen het rumoerige, krioelende decor voor verwarde, gefragmenteerde stadslevens.

‘Bank of Iraq. Bank of Egypt, Bank of Libya. Empty cabs on account of the sunshine. Boom-boxes just because. Lone Italian, loafers, lost, looking for Mayfair. A hundred and one ways to take cover: the complete black tent, the facial grid, back of the head, Louis Vuitton-stamped, Gucci-stamped, yellow lace, attached to sunglasses, hardly on at all, striped, candy pink; paired with tracksuits, skin-tight jeans, summer dresses, blouses, vests, Gypsy skirts, flares. Bearing no relation to the debate in the papers, in Parliament. Everybody loves sandals. Everybody. Birdsong! Low-down dirty shopping arcade to mansion flats to an Englishman's home is his castle.’

In de Nederlandse vertaling:

‘Bank of Iraq, Bank of Egypt, Bank of Lybia. Lege taxi’s vanwege het mooie weer. Gettoblasters juist omdat het zulk mooi weer is. Eenzame Italiaan, loafers, verdwaald, op zoek naar Mayfair. Honderd-en-een manieren om je te verschuilen: de volledige zwarte tent, het gezichtsrooster, achter op het hoofd een zonnebril met Louis Vuitton- of Gucci-logo aan een geel koordje, nauwelijks op, gestreept, zuurstokroze; gecombineerd met trainingspakken, strakke spijkerbroeken, zomerjurkjes, bloesjes, hemdjes, zigeunerrokken, wijde pijpen. Zonder enige binding met de discussies in de kranten, in het parlement. Iedereen houdt van sandalen. Iedereen. Vogelgezang! Van akelige vieze koopgoot tot flatgebouwen tot an Englishman’s home is his castle.’

De chaos van de stad lijkt op de chaos in de hoofden van hoofdpersonen Leah, Natalie, Felix en Nathan. Ze worden alle vier geplaagd door besluiteloosheid, onrust, frustratie, verveling en vragen zonder antwoorden. Leah en Natalie zijn samen opgegroeid in een van de armere wijken van NW; Natalie heeft zich opgewerkt tot succesvol advocate, met knappe man en lieve kinderen, maar leidt al jaren een geheim dubbelleven, terwijl Leah worstelt met haar vastgelopen carrière en de vurige kinderwens van haar man. Felix is een ex-drugsverslaafde die een nieuw pad probeert in te slaan. Nathan, net als Leah en Natalie een product van hun ‘thousand-kid madhouse’ van een middelbare school, is op straat terechtgekomen.

Smith geeft het innerlijke leven van haar personages op dezelfde manier weer als het leven op de straten van de stad: een stortvloed aan impressies, afgebroken gedachtes, verleden en heden die door elkaar heen lopen. Maar daaronder ligt een verhaalstructuur, gebaseerd op de plattegrond van Noordwest-Londen zelf, die de boel bij elkaar houdt. Het is een stevige basis onder een wankel bouwwerk en het duurt even voor je als lezer door hebt hoe belangrijk dat is, hoe slim en subtiel Smith de fundamenten gebouwd heeft.

Wat betreft locatie en thema’s lijkt NW op White Teeth, Smiths succesvolle debuut. (Een van de personages uit dat debuut krijgt zelfs een snelle shout-out in NW.) Maar waar White Teeth opgezet was als een familiesaga, een epos met een begin, midden en een einde, is er in NW veel meer onduidelijkheid over het uiteindelijke lot van de personages. De soms spottende, maar ook liefhebbende verteller van White Teeth is hier een net zo scherpe, maar veel minder hoopvolle observator van de moderne mens en zijn, of haar, pogingen contact te leggen met zichzelf en anderen. Dit Londen is genadelozer en gevaarlijker.

Daarin schuilt een ander gevaar, voor de roman zelf. Af en toe drukt de last van klassenongelijkheid, armoede, drugs, geweld, een ingewikkeld verleden en onduidelijke toekomst zwaar op het verhaal. Per slot van rekening is er niet veel dat de lezer – of wie dan ook, behalve misschien het Parlement, maar ook dat is twijfelachtig – kan doen om deze problemen op te lossen, en zien we ze niet al elke dag overal om ons heen? Misschien is het het gevecht tussen werkelijkheid en hoop dat door Smith, en door haar personages, wordt gehouden. Aan de andere kant: NW is een spiegel. En goede spiegels liegen niet.

Emmi Schumacher studeerde Engels en Amerikanistiek. Ze is boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel.