Recensie: Een cabaretier als MP of als schrijver?

Bestaat er zoiets als een pre-autobiografie? Een coming-of-age verhaal dat zich nog moet voltrekken? Als het er nog niet was dan misschien nu wel, met het verschijnen van Fretz 2025 van Johan Fretz. Deze kleinkunstenaar speechte zichzelf op 8 oktober 2010 op het Haagse Malieveld in de kijker en werd van de ene op de andere dag ‘iemand om in de gaten te houden’. Na zijn optreden op het Malieveld vroegen veel mensen hem of hij niet de politiek in wilde, maar dat is vooralsnog niet het geval. Het werd wel het uitgangspunt voor zijn eerste roman.

De zeepkist als basis

In Fretz 2025 treffen we Johannes Daniel Christophorus Fretz - zoon van een blanke Hagenees uit de Druivenstraat en een Surinaamse schone uit Paramaribo, ‘een halve neger’ die zich desalniettemin ‘Hollandser voelt dan haring en blokjes oude kaas’ - in een suite in het Amsterdamse Hotel Krasnapolsky. Hij is zenuwachtig. Het is 6 juli 2025, verkiezingsdag. Over twaalf uur weet Fretz of hij zich de volgende minister-president van het Koninkrijk der Nederlanden mag noemen.

Al snel wordt duidelijk dat de stroom van gebeurtenissen voorafgaand aan deze dag is ontketend door één voorval, namelijk de toespraak die Fretz als twintiger hield op een ‘veredelde zeepkist’ tijdens een demonstratie gericht tegen de bezuinigingen op kunst en cultuur. In de woorden van hoofdpersoon Fretz ‘een hoopvolle, opzwepende preek over de toekomst’, ‘een gloedvol betoog voor nuance en verbroedering in een tijd waarin die termen vaak genoeg werden bestempeld als naïeve echo’s uit een grijs verleden.’

Jezelf aanmerken als high potential en dat vervolgens als uitgangspunt nemen voor een roman is behoorlijk ijdel. Wanneer er zinnen zoals hierboven geciteerd aan te pas komen en er door de ik-figuur ook nog eens alleen bovengemiddeld goede seks wordt bedreven, lijkt het er ook niet op dat de auteur zijn best doet bescheiden te blijven. Die ijdelheid is soms irritant, maar ondertussen ook interessant en origineel, want zover ik weet is er nog nooit iemand op het idee gekomen zijn dagdromen over een veelbelovende carrière in boekvorm te gieten.

Omslachtig op weg naar 2025

Hoewel de hoofdstukken waarin we Fretz als lamlendige en grillige Amsterdamse toneelacademiestudent met bijbehorende uitspattingen en escapades meemaken erg vermakelijk zijn, is de aanloop naar die ene cruciale dag in 2025 aan de lange, of in ieder geval omslachtige kant. Het is het door The Doors bezongen zinnetje 'The time to hesitate is through' waardoor de hoofdpersoon uiteindelijk tot inzicht komt, maar in het boek zien we Johan voornamelijk als vertwijfelde twintiger en jammer genoeg nauwelijks als geloofwaardige politicus.

Als Fretz aan het begin van het verhaal beweert: ‘Ik was jong, veerkrachtig, overdadig, arrogant, onbevangen, dwalend, ontevreden, vermoeiend, onvermoeibaar, bevlogen maar vooral vastberaden niet met een stropdas aan de Haagse galg te eindigen,’ maakt dat natuurlijk nieuwsgierig naar hoe hij op die 6 juli 2025 dan toch in het Krasnapolsky terechtgekomen is. Het blijft jammer genoeg onduidelijk, mede door de rommelige, niet-chronologische opbouw van het verhaal.

Mooie woorden

Waar het in Fretz 2025 in ieder geval niet aan ontbreekt zijn mooie woorden en overpeinzingen als ‘mijn leven in Amsterdam was begonnen zoals het voor iedereen begint: ogenschijnlijk groots en niet inwisselbaar, terwijl het in werkelijkheid slechts een lichte variatie was op het leven dat door vele jongelingen voor mij al was beleefd’ en ‘een paar jaar geleden nog had men mij beloofd dat ik op de Toneelschool en Kleinkunst Academie mijn eigen theaterpersoonlijkheid zou ontwikkelen, en hoewel ik geen idee had wat dat betekende, klonk het in ieder geval als een proces waarbij ik gaandeweg, veel meer dan ik was, mezelf zou worden’.

De Obamaëske retorische hoogstandjes van de jeune premier zijn soms wel erg over de top, maar moeten toch getuigen van ambities die verder reiken dan de literatuur en de bühne. Zou hij dan niet toch de politiek in moeten, die Johan Fretz?

Anne-Martijn van der Kaaden studeerde filosofie aan de Universiteit in Utrecht en volgde een minor Kritiek en Journalistiek aan de Universiteit van Amsterdam. Ze liep stage bij athenaeum.nl en bij De Pers.