Recensie: Mondriaan is overal

Stel u voor, u wilt dit voorjaar, bijvoorbeeld met uw kinderen, in het kader van een vrolijk, maar ook educatief uitje, een bezoek brengen aan het Glen Baxter Museum. Het is jammer maar dat kan vanaf nu niet meer. Omdat de belangstelling voor het werk van de Engelse cartoonist en illustrator te groot werd, is met ingang van heden het museum gesloten. Het werk van Glen Baxter bevindt zich voortaan in een dichtgemetselde en verzegelde oude Duitse bunker ergens in de Nederlandse duinen. Dat heeft de conservator van het Glen Baxter Museum, Wim de Bie, laten weten. Toch blijft er voor het grote publiek de mogelijkheid bestaan te genieten van onvervalste Baxters want gelukkig is er nu het boek Colonel Baxter's Dutch Safari. Daarin zijn een aantal Dutchies gebundeld - tekeningen van Glen Baxter waarmee hij blijk geeft van zijn onverbloemde voorliefde voor Nederland en typisch Hollandse fenomenen als klompen, tulpen, het werk van Mondriaan en Theo van Doesburg, Edammer kaas, Volendammer kostuums en erwtensoep. martin smit bekeek het boek en correspondeerde met de auteur.

Baxters Nederlandse mythe

Glen Baxter (Leeds 1944) is tegenwoordig een gevierd cartoonist. Hij publiceerde onder andere tekeningen in The New Yorker, Vanity Fair en The Observer. Vrijwel onbekend is echter dat zijn werk in boekvorm voor het eerst in Nederland werd gepubliceerd. In 1979 verscheen Atlas, een verzameling hilarische tekeningen waarin Glen Baxter zijn absurdistische visie op de alledaagse werkelijkheid uitte. Over deze nogal obscure uitgave deden jarenlang de meest wilde geruchten de ronde, want wie was nu eigenlijk de uitgever? Een Amsterdamse sigarenhandelaar, ging het verhaal, of een haringverkoper? We vroegen aan Glen Baxter zelf hoe het nu zat. Zijn antwoord: 'My first book Atlas was published by an eccentric Dutch pornographer who operated out of a cigar warehouse hidden underneath a huge windmill near Volendam.'

Mogelijk is ook dit weer een toevoeging aan de mythe. In ieder geval bracht de uitgave Baxter en Nederland weer bij elkaar, want Baxter had eigenlijk als Nederlander geboren willen worden, zo blijkt. Zijn fascinatie voor Nederland ontstond bij hem al op jonge leeftijd door het dragen van clogs. Baxter vertelt ons: 'As a young boy growing up in the wilds of Yorkshire, my brother and I used to wear clogs to school so naturally it was only a short step to take this on to Holland.'

De alomaanwezigheid van Mondriaan

In Colonel Baxter's Dutch Safari schetst hij situaties die op het eerste gezicht voor ons Nederlanders onwerkelijk voorkomen. Maar onze werkelijkheid is niet die van Glen Baxter. De Dutchies zijn Baxters observaties van de invloed van karakteristiek Nederlandse verschijnselen in de populaire cultuur, het leven van alledag en de hogere kunst. Wanneer Baxter in een tekening een werk van Van Doesburg of Mondriaan laat opduiken is dat niet zonder reden. Baxter: 'Mondrian seems to be everywhere today. He has certainly influenced the way we look at the world.'

Met de tekening van een cowboy die al galopperend in een museumzaal met schilderijen van Mondriaan, zijn paard moet inhouden en uitroept 'It's a trap! Turn back! They're all Mondrians!', laat Baxter zien dat de invloed van Mondriaan in allerlei geledingen van de samenleving is doorgedrongen. De contradictie in de combinatie van cowboys en Mondriaan lijkt voor ons Nederlanders onwezenlijk, maar daardoor weet Baxter juist de veel te ver gegane invloed van specifiek Hollandse elementen aan te geven.

Ook Gerrit Rietveld is zo'n voorbeeld bij Baxter. Het gedweep in de museumwereld met het werk van de volgens sommigen zwaar overschatte Rietveld, geeft Baxter in een aantal tekeningen haarscherp weer. Met de tekening 'Trouble in the design museum', waarop een tweetal bevers enkele happen uit een Rietveldstoel nemen, nuanceert hij briljant die aandacht. Het zat trouwens toch al niet lekker in zo'n Rietveldstoel. Dat Baxter er op de laatste tekening in het boek een schommelstoel van maakt en er een paar pantoffels voor plaatst, spreekt dan ook boekdelen.

The Impossible Dream of being a living Tulip Field

Colonel Baxter, het alter ego van de tekenaar, komt merkwaardig genoeg in het boek niet voor. Alleen op het omslag zien we hem nonchalant met een pistool de kop van een tulp in een vaas afschieten. Is dit symbolisch voor de werkelijke houding die Glen Baxter heeft ten opzichte van Nederland? Een haat-liefde verhouding misschien? Nee, zo verklaart Baxter, hij houdt van Nederland, maar in zijn relatie met tulpen zit geen toekomst. Baxter: 'I have been experimenting sowing seeds in my hair, trying to achieve The Impossible Dream of being a living Tulip Field.'

Conservator Wim de Bie schreef het voorwoord in Colonel Baxter's Dutch Safari. De Bie roemt de wijze waarop Baxter de Hollandse identiteit in beeld weet te brengen en voor het nageslacht weet te bewaren. Baxter doet dat in het boek met zijn Dutchies, en geeft er een extra saus bij met zijn afbeeldingen van door hem getekende nieuwe oud-Hollandse tegeltjes met fietsen, koeien, aardbeien, Goudse pijpen, haringen en tot slot een vertrapte Mondriaan. Glen Baxter wil eigenlijk een echte Hollander zijn, dat is duidelijk. Hoewel? Baxter meldt nog: 'There was only one occasion when I did not want to be a Dutchman and that was during the last World Cup final.'

Martin Smit is redacteur van het anarchistische tijdschrift De As, publiceerde artikelen in De As, Buiten de Orde en En Route, is redacteur bij uitgeverij De Vooruitgang en medewerker van Athenaeum Nieuwscentrum.