Recensie: One for all, all for one

Ik kijk vaak op de site van St. Mark's Bookshop in New York - een fijne boekhandel vind ik dat - om te zien of ze iets hebben wat niet gemist kan worden, iets wat ze aanraden. Daar is het dat ik We the Animals van Justin Torres vond. Nooit van gehoord, toch besteld en alweer een tijdje geleden gelezen. Nu is er Wij, de wilden, de Nederlandse vertaling van Nicolette Hoekmeijer. Wanneer ik een boek lees probeer ik het altijd te vergelijken met iets dat, of iemand die ik al eerder gelezen heb. Het lijkt op... Zelfde stijl als... Of: het ruikt een beetje naar... Maar bij Wij, de wilden lukt dat niet. Het boek lijkt op niets anders en dat alleen al maakt het opmerkelijk en, moet ik zeggen, neemt het voor me in. Torres' boek is een opwindend boek, het is een triest boek. Het is lachwekkend in de goede zin des woords, en het is een boek dat beangstigt. Al met al zit er een bijna ondraaglijke eerlijkheid in Torres' debuut, eerlijkheid die de schrijver schitterend uitvent. Door herm pol.

Het draait allemaal om drie broertjes die aan elkaar hangen, aan elkaar verknocht zijn. Plaats van handeling is een niet nader genoemde stad ergens in uptown New York. De drie jongens vormen een soort minikudde, elk onderdeel draagt zorg voor de andere twee delen. Gedrieën zijn het bijna musketiers: one for all, and all for one. Het zijn de zonen van een Porto Ricaanse vader en een blanke moeder. Halfbloedjes dus in een stad waar rassenvermenging niet hoog op de agenda staat. De ouders zijn vaak afwezig, kunnen niet voor de drie kinderen zorgen. Thuis is voor de broertjes de plek waar ze wonen, maar niet de plek waar ze eten, liefde of veiligheid kunnen vinden. Al vroeg in hun jeugd leren de jongens met die omstandigheden omgaan, met de pakken slaag die ze van hun vader krijgen en de onzekerheid die rond hun moeder hangt. De jongste, de naamloze broer, is de verteller. Die is zes jaar oud en maakt ons deelgenoot van zijn wereld, van zijn kudde. Een wereld van honger, eenzaamheid, onrecht, van seks, armoe, kwetsbaarheid ook, van verlaten zijn. En, omdat hij de verteller is, van het anders zijn dan anderen.

Elk hoofdstuk in het boek, elk klein hoofdstukje, is een precisie-uurwerk, een ragfijn geborduurd kussentje. Torres' debuut, ongetwijfeld autobiografisch, vertelt uiterst integer, intiem eigenlijk, wat de jongens zoal meemaken:

'We zaten alle drie in onze Regenjas aan de keukentafel en Joel sloeg met een rubberen hamer tomaten stuk. Dat hadden we op televisie gezien: een man met een woeste snor en een rubberen hamer die groenten te lijf ging, en mensen in een doorzichtige plastic poncho die de smurrie opvingen en die zich geweldig leken te vermaken. Wij wilden ook zo lachen. We voelden het ploppen van de tomaten die met een smakkend geluid uit elkaar spatten; het binnenste droop van de muren en belandde op onze wangen en ons voorhoofd en koekte in ons haar. Toen de tomaten op waren gingen we naar de badkamer en haalden tubes crème van onze moeder onder de wasbak vandaan. We trokken onze regenjas uit en gingen zo staan dat wanneer de hamer naar beneden kwam en de witte crème naar buiten spoot, we helemaal onder kwamen te zitten, tot in de rimpeltjes van onze stijf dichtgeknepen ogen en in de plooien van onze oren.'

Als de moeder op een dag plotseling twee blauwe ogen heeft, zegt de vader dat de tandarts haar gestompt heeft toen ze onder narcose was. Dat doen tandartsen soms om de tanden die getrokken moeten worden wat losser te maken. Justin Torres verklaart dan niet nader, hij legt niet uit. Hij laat de leugens de leugens, want door kinderen worden ze niet als leugens herkend. Dat soort empathie, ik vond het hartverscheurend en tegelijkertijd prachtig invoelend.

De vader en moeder zijn allebei nog erg jong. Toen de vader zestien en de moeder veertien was bevielen ze van hun eerste kind: Manny. Manny, en later Joel en de naamloze verteller. Torres schetst de wanhoop van de moeder die nadat ze door haar echtgenoot verkracht is de kinderen in de auto stopt, wegrijdt en zegt dat ze gewoon weg kunnen gaan. Nooit meer terughoeven. Ze kunnen hem verlaten, het kan. Maar de kinderen begrijpen dat niet, ze missen ondanks alles hun vader. De verkrachting was voor hen een familieaangelegenheid zoals zoveel andere. En dan zegt de moeder dat zij moeten zeggen wat ze moet doen. Een moeder die in haar wanhoop haar kleine kinderen om advies vraagt, afschuwelijk om te lezen, maar ook afschuwelijk goed.

Zodra die broertjes de pubertijd naderen worden hun onderlinge verschillen duidelijker. De jongste wordt door de twee anderen een faggot genoemd, een flikker. Ze pesten hem en slaan hem bont en blauw, maar toch zijn ze minder ruw tegen hem dan tegen elkaar. Drie musketiers, one for all and all for one. En dan beschrijft Torres hoe de drie door een low life buurjongen meegenomen worden naar een kelder om naar een videootje te kijken. Een video waarop een volwassen man een jongetje uitkleedt en hem met grof geweld tot seks dwingt. Dat is een beetje het kantelpunt in het boek. Vanaf dat moment zien de twee oudsten de jongste als anders, als iemand die niet bij hun wereld past. Dat vertellertje met zijn scherpe fatterige geurtje, met zijn goede cijfers en met zijn witte-mensen-maniertjes. Ze zijn jaloers, ze zijn verontwaardigd, hun broertje vervult ze met afschuw, maar toch blijven ze beschermend en stiekem ook wel een beetje trots.

'Zie ons daar, onze laatste avond samen, toen we nog broers waren.' Zo eindigt een van de laatste hoofdstukken, en wat daarna gebeurt, ik kan en mag het hier niet vertellen. In ieder geval werd ik er volledig door verrast. Op weg naar het einde giet de schrijver als het ware de niets vermoedende lezer, mij in dit geval, plotseling nog een paar emmers kokende pek over het hoofd. Lees het zelf maar, er staat echt wat er staat. Wij, de wilden is wat mij betreft een groots debuut.

Herm Pol is winkelchef bij Athenaeum Boekhandel Amsterdam. Elke vrijdag praat hij bij De Avonden over een buitenlandse titel. Dit is een bewerking van zijn bijdrage van 27 januari.