Recensie: Strijdbaarheid, kritiek, frustratie en hoop

‘Blijf over onze menselijkheid praten. Blijf ons zien als mensen en niet als wilde beesten die elkaar willen afslachten. Laat zien dat er naast alle geweld en ellende nog steeds mensen zijn die zich willen inzetten voor een beter leven, voor een nieuwe toekomst waar waardigheid wel centraal staat.’ Deze woorden, van een politiek actieve Syrische imam inspireren Petra Stienen om zich opnieuw uit te spreken over de Arabische regio in een boek: Het andere Arabische geluid. Door leonhard de paepe.

Vechten voor een humanere samenleving

Na Dromen van een Arabische lente (2008), waarin de Arabische lente slechts werd aangestipt, schetst oud-diplomate Petra Stienen opnieuw een liefdevol beeld van de mensen in het Midden-Oosten die te weinig gehoord worden in hun strijd voor meer burgerrechten in de Arabische wereld.

Terwijl schreeuwerige protesten in reactie op de film Innocence of muslims de media wereldwijd domineren, toont dit boek wat daarmee nu eigenlijk overschreeuwd wordt: een rijk mozaïek van mensen die tegen de stroom in moeten vechten voor een humanere samenleving. Stienen is zeker geen romanticus ten aanzien van de Arabische lente. Meteen al in het begin maakt ze duidelijk: ‘De revolutie van 25 januari 2011 in Egypte [heeft] nog lang niet gebracht wat de jonge revolutionairen en hun vaders en moeders, ooms en tantes op het Tahrirplein hadden gevraagd: brood, vrijheid en sociale rechtvaardigheid.’

Stienen voorspelt dat in de komende jaren van onzekerheid in de Arabische wereld, veel aandacht in de media zal uitgaan naar ‘zorgwekkende ontwikkelingen zoals geweld tegen vrouwen, andersdenkenden en sektarische spanningen’. En daarbij zal ‘de angst voor toenemende invloed van islamitische groeperingen op de politiek en mogelijke instabiliteit door de val van dictators als Assad vaak harder doorklinken dan geluiden van mensen die ondanks alles geloven in een nieuwe toekomst voor het Midden-Oosten’.

De kracht van het persoonlijke verhaal

Die mensen wil Stienen een stem geven. Hier en daar beschrijft Stienen de belangrijkste recente ontwikkelingen: ‘Begin augustus 2012 neemt president Morsi een paar ingrijpende beslissingen, hij stuurt een aantal hooggeplaatste militairen met pensioen, onder meer de leider van de Hoge Militaire Raad en de minister van Defensie, Tantawi.’ Maar echte politieke analyse blijft uit. Grote vragen zoals naar de relatie met Israel worden niet diepgaand uitgewerkt, het belangrijke Suezkanaal wordt niet besproken en ook over de Egyptische economie komen we niets belangwekkends te weten.

Waar Stienen in Dromen van een Arabische lente bij het vooruitzicht op een low-budgetreis nog jubelde: ‘nu kunnen we bewijzen dat we geen verwende diplo-meisjes zijn’, lijkt ze nu meer ernst te maken. Stienens aandacht ligt onveranderlijk bij de mensen van wie ze houdt. Dat komt tot uitdrukking bij haar kritiek op de Nederlandse steun aan het internetactivisme in de Arabische wereld. Stienen vraagt dan:

‘Is Nederland nog steeds bereid deze activisten te blijven steunen met meer dan alleen mooie woorden? Zeker gezien het restrictieve migratie- en asielbeleid van de Nederlandse overheid is dat nog maar de vraag. Wellicht dat een enkeling enige tijd naar Nederland mag komen via een Shelter Cityproject. Maar mag de familie dan mee, of moet die thuisblijven? Wat als het om tientallen activisten gaat, of als er activisten in de knel komen in bevriende landen?’

Toch lijkt een ruimhartiger migratiebeleid een weinig probate maatregel voor structurele verbetering van rechten voor gewone burgers in de Arabische landen. De realiteit lijkt weerbarstiger dan dat. De schoonheid van het boek ligt dan ook opnieuw in de vele interviews met mensen met allerlei achtergronden. Hun strijdbaarheid, kritiek, frustratie en hoop.

Zij zeggen de interessante dingen, zoals Noura: ‘We zijn in Syrië en de rest van de Arabische wereld veel te veel geobsedeerd door die "ene", met degene die macht heeft, of het nu de vader, God of de baas is.’ Of Hamid die verzucht: ‘Onze maatschappij duwt jongens net zo goed in een rolpatroon. Hij moet straks alles op zich nemen, de bruidschap, het huis, het meubilair. Want er zijn nog veel vrouwen die niet willen trouwen met iemand die dat niet doet. En zou houden we elkaar gevangen in een houdgreep van traditie, cultuur en religie.’  Door die interviews legt Stienen een interessante link met Nederlandse jongeren.

‘Hun vragen lijken op de onderwerpen die in de Arabische omwenteling centraal staan, zoals kansen op de arbeidsmarkt, het doorbreken van de gevestigde orde en het in vrijheid kiezen voor je eigen toekomst. Wellicht kunnen de oplossingen die jongeren in de Arabische wereld vinden, ook iets voor onze toekomst betekenen.’

Laten we hopen dat Het andere Arabische geluid daaraan bijdraagt.

Leonhard de Paepe studeerde aan de kunstacademie en is filosoof.