Recensie: De kracht van de verzameling

De allermooiste museumzaal die ik ken is de ‘Enlightenment Room’ in het Londense British Museum. Er staan wandkasten, ladenkasten en vitrines vol natuurschatten en cultuurhistorische objecten. Ontroerend door de ontdekkingen van de Verlichting zelf, maar ook door de visuele kracht van de verzamelingen en de zorgvuldigheid waarmee al die schelpen, fossielen, opgezette vogels en monocles zijn bestudeerd en bewaard. In haar derde boek The Life of a Bowerbird roept styliste Sibella Court iets soortgelijks op. Door reny van der kamp.

Paleis

Dit derde boek van de Australische styliste Sibella Court is namelijk een weerslag van haar verzamelingen. Haar eerste boek Etcetera ging over hoe een interieur persoonlijk te maken, Nomad over wat ze mee terug nam van al haar verre reizen. Daarnaast heeft ze nog een sfeervol reisgidsje gemaakt over New York. Wat verraden haar verzamelingen over Court? Een groot huis. Waar laat je al die dingen anders? Maar ze heeft ook een winkel, dat geeft al extra ruimte. En het verraadt haar werk:

een inspirator te zijn, en dat doet ze ook in al haar boeken met verve.

Maar de titel laat zich minder eenvoudig duiden dan die van haar eerste twee boeken. Of? Alle vogelnesten zijn een wonder van kleinschalige architectuur, maar het nest van de bowerbird of prieelvogel is een kleurrijk paleisje. Het is een vogel met verzamelwoede, stijl- en kleurgevoel, dat voor haar grondnest  een tentoonstelling maakt van bessen, blaadjes, keverschildjes, bloemen en andere kleine objecten. Sir David Attenborough portretteerde het in zijn serie Life of Birds. De filmpjes op Youtube zijn fascinerend.

Eigenlijk is ze zelf een prieelvogel, schrijft Court. Al haar hele leven verzamelt ze. Als kind stroopte ze het strand al af om schelpen en scheermesjes te zoeken. Dat is gebleven, en ze vertelt daar met passie over.

Een dag of een leven

Eerst gaat Court in op het fenomeen ‘verzamelen’. Wat is eigenlijk een verzameling? Het begint vaak met één object, en groeit naar meerdere objecten met iets gezamenlijks. Vorm, materiaal, functie, kleur; dat gezamenlijke kan van alles zijn. Daarbij: iets in die objecten raakt de verzamelaar. Ze herinneren aan plaatsen, mensen, gebeurtenissen, ervaringen. Ten slotte: een verzameling kan een dag duren (het strand), of een heel leven, om vervolgens een tweede leven te krijgen in een museum.

(Voor wie daar meer van wil weten: het boek Cabinets of Wonder laat vele bijzondere collecties en hun ontstaansgeschiedenis zien.)

Voor een eigen verzameling hoeft het van Court niet zo streng en kun je je tentoonstelling maken in de vensterbank, in de badkuip of op het raam. Haar verzamelingen zijn alledaags. Potloden, knoopjes, etiketten, zeesterren, touwen, amuletten, apothekersflessen, poppengezichtjes en –armen, stofstalen, wasknijpers, veren, schroeven en haken, lepels, ouderwetse souvenirs, scharen, verpakkingen; allemaal even prachtig bij elkaar gezocht.

Ik herken het in mijn eigen huis en studio. Als kind kwam ik ook thuis na een Hollandse strandvakantie met zakken vol schelpjes die ik op kleur uitstalde, verzamelde de reisnaaigarensetjes die mijn vader voor me mee nam en maakte herbaria. Hier om me heen liggen de kiezels, de plukken wol, boeken en zeehoutjes in strakke vormentaal tentoongesteld. En elke tentoonstelling heeft een eigen verhaal.

Meer dan verzamelen

Maar wie verzamelt, krijgt een vol huis. Of een vol boek – het duizelt je wel, pagina na pagina prachtige foto’s, lijstjes met woorden en betekenisvolle details. Het is ingedeeld in tien hoofdstukken, maar door de vormgeving raak je de indeling eigenlijk al snel kwijt. Je dwaalt mee met de ogen van Court. Ze laat zien wat je nodig hebt om goed te bewaren en tentoon te stellen. Ook dat ziet er al als een verzameling uit; dozen, punaises, glazen stolpen, tape. Vervolgens wat ze zelf heeft verzameld. Dat gaat van zeeschatten tot schoolbenodigdheden, van medische instrumenten tot zoölogie. Daarbij geeft ze van de hak op de tak ideeën over hóé je dat in je interieur kan tentoonstellen.

Dat is zowel de kracht als de zwakte van het boek. Had Court zich met dit boek beperkt tot het verzamelen als fenomeen en tot haar eigen verzamelingen, dan was het een sterker boek geworden. Dan had ze dieper in kunnen gaan op haar bijzondere manier van kijken en verzamelen. Haar foto’s (fotograaf Chris Court, haar broer) en stijlgevoel zijn fantastisch. Haar grote kracht ligt in de details, de stillevens en de verrassingen.

Maar nu wil ze de lezer daarnaast nog meer meegeven, en dat is iets te bedacht. Haar teksten gaan ook niet zo diep. Bij een foto van papier-machédierenkoppen: ‘Ik ben tegen jagen en maak me zorgen om uitstervende soorten, maar ik blijf een romantisch beeld houden van kolonialisme en jachtsafari’s.’ Pardon?

Bovendien zijn er net iets te veel pagina’s gehuld in een achtergrond van bruin papier, grijs linnen of afgebladderde muren. De tekst is daardoor vaak slecht leesbaar, en dat is zonde. Want ze kan aanstekelijk vertellen over de objecten. Over hoe ze haar eerste linten kreeg, de functie van touw, de schoonheid van fournituren of de verrassing om tijdens een wandeling een vogelschedeltje te vinden.

Gathering

Hoewel verzamelen zoals gezegd al eeuwen gebeurt lijkt het verzamelen van ‘gewone dingen’ iets wat in deze tijd opnieuw ontdekt wordt. Alsof we met andere ogen naar de dingen om ons heen kijken. Komt dat omdat er zoveel dingen zijn? We ons realiseren dat er ook zoveel nutteloze dingen zijn? Zoveel onnodig wordt afgedankt? Dingen met een lange levensduur weer waarde krijgen? Via Pinterest kun je eindeloos dwalen over pagina’s met mooi, gewoon, dagelijks leven. Op de Design Academy in Eindhoven studeren de laatste jaren veel studenten af op ‘gewone dingen’ met hernieuwd ambacht gemaakt. Een linnenkast, een servies, een leren rugzak, bewaarpotten voor restjes voedsel, objecten van lokale grondstoffen of een grote tafel. Het past bij de huidige trend van ‘gathering’; goede mensen, goede dingen om je heen. Dat doet ook Court in haar werk.

Al met al is bladeren door Bowerbird een groot genoegen. Court laat de lezer meekijken met haar creatieve geest. Ze inspireert wel degelijk met al haar visuele sprongen. Ze toont hoe simpel een goed ontwerp kan zijn. Ze doet je beseffen hoe mooi een simpele verfkwast kan zijn, een doosje met schoolkrijt, vogeleieren. Dat zie je, dat voel je.

Reny van der Kamp is medewerkster van Athenaeum Nieuwscentrum, docent beeldcommunicatie en textielontwerper.