Recensie: Denk-positief-en-wees-optimistisch

Later vandaag in De Groene Amsterdammer, nu al te lezen op Athenaeum.nl: Lynn Berger over George Saunders' verhalenbundel Tenth of December: 'Saunders is ingenieus, intelligent en bekwaam, maar misschien zit de grootste aantrekkingskracht van Tenth of December 'm uiteindelijk toch daarin - in die liefde en dat plezier, die maken dat zelfs de meest treurige en wrede situaties ook ontroerend en grappig zijn.'
Athenaeum Boekhandel en De Groene Amsterdammer werken samen, bijvoorbeeld in boekverkoop en een gezamenlijke bijlage.

In een niet al te verre toekomst hangen mensen ter decoratie levende meisjes op in de tuin, als kleren aan een waslijn. De ‘semplica girls zijn een statussymbool; er komt geavanceerde, dus prijzige, medische technologie bij kijken om de gaatjes in hun hoofden te boren waar de kabel doorheen loopt die ze met elkaar en het ophangsysteem verbindt.

Voor de meisjes zelf is de baan trouwens ook een stap vooruit: immigranten zijn het, uit Laos, Moldavië, Somalië, de Filippijnen, met een kansarme toekomst in eigen land. ‘It helps them take care of the people they love’,’ zegt de verteller van ‘The Semplica Girl Diaries’ dan ook, wanneer zijn dochter Eva verdriet heeft om de vier splinternieuwe semplicameisjes, bungelend in hun tuin, ‘approx. three feet off ground, smiling, swaying in slight breeze’.’

‘The Semplica Girl Diaries’ is een van de tien verhalen in George Saunders’ nieuwe bundel Tenth of December. Decoratiemeisjes met gaten in het hoofd klinken high-tech en futuristisch, maar eigenlijk gaat het verhaal gewoon over hoe het voelt vader te zijn van een gezin met net iets te weinig geld in een veel te materialistische wereld. De aanschaf van de semplicameisjes, die de verteller zich enkel kan veroorloven dankzij een kraslot van tienduizend dollar, maakt hem intens gelukkig: eindelijk kan hij zijn gezin dat geven wat het verdient. Zoon Thomas en dochter Lilly delen zijn enthousiasme, maar de gevoelige Eva is overstuur – en wanneer laatstgenoemde de meisjes laat ontsnappen jaagt ze het hele gezin de financiële afgrond in.

In een Slate-interview met zijn redacteur Andy Ward zei Saunders onlangs dat een roman voor hem een verhaal is ‘dat nog geen manier heeft gevonden om kort te zijn’. Met Tenth of December, dat sinds het begin dit jaar gepubliceerd werd als een bescheiden literaire sensatie geldt, lijkt Saunders definitief te zijn bijgezet in het Pantheon van het Amerikaanse Korte Verhaal. Niet dat het hem hiervoor aan erkenning ontbrak: hij werd in het verleden onder meer beloond met een Guggenheim Fellowship en een MacArthur Genius Grant; Tenth of December is zijn vierde bundel, en de verhalen erin verschenen alle al eerder in onder meer Harper’s, The New Yorker, en McSweeney’s. Maar misschien is dit zo’n geval van het geheel dat meer is dan de componenten – is het juist de bundeling die maakt dat Saunders nu naast schrijvers-schrijver ook een publiekslieveling is geworden.

De semplicameisjes zijn niet de enige vastgeketende personages in Tenth of December. In het verhaal ‘Escape of Spiderhead’ heeft een veroordeelde misdadiger zijn gevangenisstraf ingeruild voor een leven als proefkonijn in een laboratorium; in ‘Puppy’ heeft een moeder haar agressieve, zwakbegaafde zoon als een hond aan de ketting gelegd; en de puberjongen in ‘Victory Lap’ wordt extreem kort gehouden door de regels, geboden, en het beloningssysteem van zijn ouders. Anderen worden onderdrukt door de verwachtingen en vernederingen van een materialistische, kapitalistische samenleving – zoals de vader in ‘The Semplica Girl Diaries’ en de werknemers die door hun baas worden gekleineerd in ‘Exhortation’. Maar vooral worden ze begrensd door hun eigen intellectuele en verbale onvermogen: ze zijn net niet slim en doortastend genoeg om de dingen niet uit de hand te laten lopen, en niet welbespraakt genoeg om uiting te geven aan wat ze voelen. Dat vraagt enige inspanning van de lezer: de personages accepteren hun omstandigheden volledig en doen daarom geen moeite dingen uit te leggen, en omdat ze meestal niet zo goed zijn in het leggen van verbanden of het vinden van woorden voor wat hen overkomt, moet je als lezer extra goed opletten.

Gemankeerde personages, lugubere toekomstvisioenen, nauw-verhulde kritiek op de excessen van de consumptiemaatschappij, een weinig toeschietelijke vertelstijl – erg vrolijk en toegankelijk klinkt het misschien niet, maar Tenth of December is toch, en vooral, een warm en grappig boek. Saunders houdt van zijn personages en hij houdt van schrijven, en sommige verhalen dansen bijna van plezier. Zoals het zowel tragische als hilarische ‘Exhortation’, geschreven in de vorm van een memorandum van een werkgever aan zijn staf, waarin Saunders de denk-positief-en-wees-optimistisch ‘motivation speak’ van het hedendaagse kantoorleven belachelijk maakt: ‘Isn’t it fun when you don’t hold back, but just pound down and down, letting gravity help you? Fellows, what I’m saying is, let gravity help you here, in our workplace situation: Pound down, give in to the natural feelings that I have seen from time to time produce so much great energy in so many of you, in terms of executing your given tasks with vigor and without second-guessing and neurotic thoughts.’ Ook ‘My Chivalric Fiasco’, waarvan de white trash-hoofdpersoon in een middeleeuws themapark werkt en zijn dictie met behulp van het medicijn KnightLyfe® omtovert in die van een nobele ridder, en zelfs het titelverhaal, waarin een dik jongetje bijna verdrinkt terwijl hij een dementerende man voor zelfmoord probeert te behoeden, zijn even humoristisch als droevig.

Saunders is ingenieus, intelligent en bekwaam, maar misschien zit de grootste aantrekkingskracht van Tenth of December ’m uiteindelijk toch daarin – in die liefde en dat plezier, die maken dat zelfs de meest treurige en wrede situaties ook ontroerend en grappig zijn. ‘Sorry if corny. Am just happy’,’ schrijft de vader in ‘The Semplica Girl Diaries’, wanneer hij vertelt over de semplicameisjes die ze hebben geregeld en het plezier dat hij zijn dochter Lilly daarmee zal doen. Tenth of December is niet corny, maar wel happy – of in ieder geval hoopvol, dwars tegen alle beperkingen, beklemmingen en excessen van onze duistere tijden in.