Recensie: Z, wie Zine, brengt H, wie Hammer

Het Zwitserse magazine Der:die:das: onderzoekt alledaagse objecten. De appel, een paperclip, ribfluweel – je kunt het zo banaal niet bedenken, of Der:die:das: keert het net zo lang binnenste buiten tot het bijzonder blijkt. Ieder nummer is gewijd aan een enkel voorwerp en werkt systematisch het (Duitse) alfabet af. Sinds Der:die:das: in 2009 begon met A, wie Apfel, is het inmiddels aanbeland bij nummer H, wie Hammer. Door karianne bueno.

De eerste pagina valt direct met de deur in huis. ‘Art is not a mirror to hold up society, but a hammer with which to shape it,’ wordt Bertolt Brecht paginavullend geciteerd. Naast de tekst, in de binnenkant van de kaft, staat een halve, mysterieuze foto van een vin. We hebben hier te maken met een zine, een onafhankelijk, kunstzinnig tijdschrift dat gemaakt wordt voor en door liefhebbers van hun (meestal) beeldend vak. Der:die:das: is opgericht door de jonge grafisch vormgever Eric Andersen en zijn liefde voor vorm blijkt op iedere pagina. De typografie is zorgvuldig, haast tijdloos, en zo ook de fotografie, die in series over het blad verdeeld is. De korte teksten – verhalen, essays, een enkel gedicht – zijn filosofisch getint.

Primitief/beschaving

Naast de inhoudsopgave van Der:die:das: nummer H lees ik een korte, 'feitelijke' uiteenzetting over het onderwerp. De hamer werd ongeveer 2,4 miljoen jaar geleden in Afrika geboren uit het geslacht van de werktuigen. Hamers bijzondere eigenschap is dat hij hard kan toeslaan. Hij is handwerker, maar beunt af en toe bij op de kermis. Hij houdt van hout en haat schroeven en verbogen spijkers. Komisch bedoeld? Nee, maar het geeft aan hoe breed een voorwerp belicht kan worden, en die creativiteit vind je overal in Der:die:das: terug.

De primitieve oorsprong van de hamer duikt vaker op. In de filosofische tekst van Katharina Nill bijvoorbeeld, die opmerkt dat ‘the use of language and tools distinguishes us from animals and cavemen and indicates us […] as civilized’. Misschien is dat geen baanbrekende nieuwe theorie, maar in de context van dit smaakvolle design-kunstmagazine is het toch even een eye-opener. Ik kijk nog eens naar de fotoserie die ik zojuist een beetje gedachteloos doorgebladerd heb – een reeks pastelkleurige beelden, stillevens van takken en stenen die met snoeren, touw, tape of tie-ribs tot een hamer zijn gemaakt. Zo primitief als de eerste hamers, en toch ook niet. Wat zegt dat over onze beschaving?

Het feest van herkenning

En dan is er het feest van herkenning. Hamertje tik! De simpel gevormde, gekleurde stukjes hout die je in alle denkbare composities kon vast timmeren op een prikbord. Och, wat hield ik van die spijkers met hun ronde kopjes! Dat was nog eens 3D!

En nog zoiets, een klein decennium later. MC Hammer! Ja, die was ik natuurlijk nog niet vergeten (met dank aan menig fout huisfeestje), maar zijn broek wel, en juist daar gaat het hier om. MC Hammer heeft, volgens journalist Kathrin Eckhardt, modegeschiedenis geschreven. MC's gepatenteerde Hammer pants zijn feitelijk een variant op de harembroek, of Aladdinbroek. Wijd en glimmend, met het kruis op de knieën, ging de Hammer pants lijnrecht tegen de nietsverhullende mode van de jaren negentig in. Hoewel van MC Hammer zelf naderhand nooit meer iets vernomen is (hij schijnt even priester geweest te zijn na zijn muzikale carrière) blijft zijn broek bestaan. Een paar jaar geleden was het nog mode, en wulpse popartiestes zoals Beyonce en Rihanna dragen ze op de rode loper. Ik heb er ook één, al is die gewoon zwart en kijk ik wel uit om er in te dansen. 

Kromme tenen

Ik laat me verder verleiden door het fraaie Der:die:das: – nog zo'n mooie fotoserie, een stukje over beeldende kunst met hamers, iets over een 'kratstoel' a la Rietveld – tot mijn aandacht getrokken wordt door 'A conversation between Pope Innocent III and Pol Pot'. Deze curieuze dialoog is getiteld 'Legal Hammer of Evil' en is in feite een bizarre uiteenzetting van de meest afschuwelijke manieren van onderdrukking en marteling. Aanvankelijk moet ik lachen om de opgewekte toon van het fictieve gesprek, maar als de besproken onderwerpen actueler worden krommen mijn tenen tot ze niet verder kunnen. De verkettering van 'heksen' is mijn wereld gelukkig uit, maar het racisme dat hier tentoongespreid wordt is ongebreideld en vreselijk actueel. Wat beide heren denken te doen aan zwarten, joden, Arabieren, moslims of wie ze dan ook maar niet zint, wordt duidelijk als Innocentius uitlegt hoe hij de mensen voor de gek houdt:

I'm trying to save these witches from disappearing by hunting them down and killing them. The more witches we hunt down, the more witches appear out of nowhere. If people stop hunting witches, the witches will disappear. Save the witches! Save the War on Terror. Save the whales.

Daar word je toch bang van: hoeveel Innocentiussen en Pol Pots lopen er vandaag de dag nog rond?

En - oh ja, natuurlijk. In de kaft, de rest van de wazig groene vis: een hamerhaai.

Karianne Bueno is fotografe en medewerker van het Athenaeum Nieuwscentrum.