Recensie: Kunnen en willen en in verwarring raken

Voor wie het eerdere werk van Lydia Davis heeft gelezen zal het geen verrassing zijn, maar de titel van haar nieuwste bundel korte verhalen, Can’t and won’t (door Peter Bergsma vertaald als De taal van dingen in huis), is niet wat hij lijkt. Ook in deze bundel van (ultra)korte verhalen laat Davis de originaliteit zien waar ze bekend om staat en alom voor wordt geprezen. Verhalen van twee zinnen, verhalen die in een cirkeltje gaan, een brief aan een bevroren erwtjes-fabrikant, ‘a small story about a small box of chocolates’: het is bepaald niet traditioneel te noemen. Door emmi schumacher.

N.B. eerder bespraken we Davis' Een bezoek aan haar man. Lees de recensie op Athenaeum.nl.

Mentale verwarring

Can’t and won’t: het klinkt een beetje pruilerig, kinderachtig bijna, maar het titelverhaal blijkt om een andere karakterfout te gaan: een literaire prijs wordt niet aan Davis (of, moeten we natuurlijk zeggen, aan de hoofdpersoon van het verhaal) toegekend wegens luiheid. Niet-luie schrijvers schrijven namelijk cannot and will not, in plaats van can’t en won’t.

Dit soort vreemde kronkels, in de buitenwereld maar ook in de innerlijke wereld van Davis’ personages, duiken in veel verhalen op. ‘The two Davises and the rug’ bijvoorbeeld draait om twee buren, die allebei toevallig Davis eten, en het tapijt van de ene Davis, die besluit het te verkopen, maar toch weer van gedachten verandert, terwijl de andere Davis maar niet kan besluiten of hij het toch echt wil kopen. De hoofdpersoon van ‘The letter to the Foundation’ (alweer een brief), intussen, gaat uitvoerig in op de mentale verwarring waar ze in terechtkomt nadat haar een beurs is toegekend.

‘I was deeply accustomed to being one of those who were passed over by the Foundation, who were rejected, who, in the eyes of the Foundation, should not receive this award and were less worthy than certain others. I therefore did not really believe I was one of those who had been rescued, or I was very slow to begin believing it … I was like an amnesiac who accepts what she is told about her life but does not remember any of it herself. Since she can’t remember any of it, she can’t deeply believe it, but she must accept it and become accostumed to it because so many people tell her the same facts over and over.’

De omgemakkelijke lach

De truc is natuurlijk te zorgen dat deze innerlijke rek- en strekoefeningen blijven boeien, en Davis bereikt dat vooral door de manier waarop ze ze beschrijft. Door de objectief gezien tamelijk onlogische gedachtenspinsels van haar hoofdpersonen te nemen zoals ze zijn worden ze pijnlijk herkenbaar. Op geen enkel moment word je als lezer uitgenodigd om te grinniken om de rare gedachten van iemand anders; Davis is niet uit op de makkelijke lach, maar om te laten zien dat niets te klein of onbeduidend is om onder de loep te leggen. Ze lijkt zich er terdege van bewust te zijn dat herinneringen, fantasieën en dromen – een aantal van de verhalen in Can’t and won’t zijn opgeschreven dromen – een overdaad aan materiaal bieden, als je maar weet wat je doet.

En daarmee is niet gezegd dat deze verhalen niet grappig zijn – het idee van bijvoorbeeld de brief aan de bevroren erwtjes-fabrikant is grappig, terwijl de uitvoering volstrekt serieus blijft. De schrijver van die brief zal misschien door de fabrikant in kwestie belachelijk gemaakt worden, maar niet door Davis. Tegelijkertijd zijn de donkere kanten van het leven nooit ver weg. Depressie, begrafenissen en plotselinge dood waren door Can’t and won’t. In ‘The Seals’, het langste verhaal in de bundel, kijkt een vrouw tijdens een lange treinreis terug op het jaar waarin haar vader en haar oudere zus overleden. Ook hier onderzoekt Davis de breuk tussen wens en realiteit, ditmaal in een context van diep verdriet. ‘I wanted to say to them … now it’s time for you to come back. You have been away long enough’, denkt de hoofdpersoon. Niet logisch, niet haalbaar, maar daardoor niet minder echt.

Emmi Schumacher studeerde Engels en Amerikanistiek. Ze is boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel.

Lydia Davis' De taal van de dingen in huis is te koop bij Athenaeum Boekhandel. 
Can't and Won't (gebonden editie) wordt bovendien gratis thuisbezorgd bij online bestelling.