Recensie: Motoren, kunst en radicale politieke ideeën

The Flamethrowers (nu vertaald door Maaike Bijnsdorp en Lidwien Biekmann als De vlammenwerpers en genomineerd voor o.a. de National Book Awards) van Rachel Kushner begint met de 23-jarige Reno op een motorfiets in een uitgestrekte zoutvlakte in Nevada, in de zomer van 1976. Ze is er niet de enige: elk jaar verzamelen motorliefhebbers uit de hele wereld zich er om te proberen snelheidsrecords te breken. Maar voor Reno, een beginnend kunstenaar, gaat het niet alleen om de snelheid zelf; het gaat haar om wat snelheid betekent, en hoe je die zou kunnen uitdrukken en tastbaar maken. Door emmi schumacher.

N.B. Deze recensie is een herneming van de bespreking van 22 juli 2013. Kushner komt naar Amsterdam op 16 april, en u kunt erbij zijn.

Snelheid

'I moved through the gears and into the fifth. The wind pushed against me, threatening to rip my helmet off, as though I were tilting my face into a waterfall. I hit 110 on my speedometer and went low. […] I was going 120. Then 125. I felt alert to every granule of time. Each granule was time, the single pertinent image, the other moment-images, before and after, lost, unconsidered. All I knew was my hand on the throttle grip, its tingling vibration in my gloved fingers: 130, 138. Floating Mountain hovered in the distance, a mirage at its skirt. Hazy and massive. Whatever happened, it would watch but not help. Pay attention, it said. You could die.'

'Ik schakelde door naar de vijfde versnelling. De wind drukte tegen me aan en dreigde mijn helm af te rukken, alsof ik mijn hoofd in een waterval hield. Ik bereikte een snelheid van 175 kilometer per uur en dook ineen. Het zout voelde anders dan de weg. Het was alsof ik erg heen en weer ging, alsof ik over ijs reed, maar toch had ik wel tractie, een vrij losse tractie waarop ik moest vertrouwen. Ik ging 190. Toen 200. Ik was me scherp bewust van elk greintje tijd. Elk greintje wás tijd, elk indringend beeld, elk beeld van elk ander moment, voor en na, verloren, veronachtzaamd. Ik was me alleen bewust van mijn hand op de gashendel, de tintelende vibratie ervan in mijn gehandschoende vingers; 210, 220. Floating Mountain zweefde in de verte, een luchtspiegeling aan de zoom van de vlakte. Nevelig en omvangrijk. Wat er ook gebeurde, hij zou toekijken maar niet helpen. Let op, zei hij. Je kunt hier verongelukken.'

Reno gaat niet dood, maar krijgt wel een ongeluk. Ze houdt een gekneusde enkel, een paar schrammen én contact met een van de beroemdste racers aan de ervaring over, wat de plot van The Flamethrowers in gang zet. In een stuk in de New York Times zegt Kushner dat de dingen waar ze in geïnteresseerd is - motorfietsen, kunst, revolutie en radicale politieke ideeën - alleen in de context van een roman een logisch geheel zouden kunnen vormen, en ze heeft dan ook goed gebruik gemaakt van alle mogelijkheden van fictie. Reno, afkomstig uit Nevada, is verhuisd (of gevlucht) naar New York, waar ze zich onderdompelt in de kunstscene. Ze krijgt een relatie met Sandro, telg van de rijke, Italiaanse motorfamilie Valera. Op uitnodiging van de racers die ze in Nevada heeft ontmoet vertrekt Reno met hem naar zijn geboorteland, dat in de jaren 1970 overspoeld werd door politiek radicalisme.

Alles is in beweging

Het zijn uiteenlopende werelden, die toch - inderdaad - een logisch geheel vormen. Het zelfbedrog van New Yorkse kunsthandelaars, die met 'bullshit hagiography' hun nieuwste ontdekking als briljant voorstellen, lijkt op dat waarmee de familie van Sandro hun rijkdom, vergaard ten koste van hun arbeiders, rechtvaardigt. De chaos van de massademonstraties in Rome lijkt op die van de blackout in New York in 1977, die leidde tot plunderingen en branden. Het New York en Rome van Kushner zijn donker (de meeste belangrijke dingen gebeuren 's nachts), vol met verborgen motivaties (wat wil Sandro echt? Wat wil Gianni, een revolutionair die Reno in Rome om hulp vraagt?), praatgrage kunstenaars (wat moeten we maken van 'time is a function of pleasure'?) en vooral verwarrend. Alles is in beweging en niets is duidelijk.

Dit soort ambiguïteit kan een lezer op de zenuwen gaan werken. En The Flamethrowers maakt zich ook wel, vooral in het begin van het verhaal, schuldig aan een overdosis aan vragen en een gebrek aan antwoorden. Gelukkig wordt gaandeweg duidelijk dat Kushner zich dan wel bezig houdt met verwarring - politieke en sociale verwarring, maar ook Reno's persoonlijke verwarring - maar dat dat niet betekent dat ze geen duidelijk plan heeft voor waar het verhaal naartoe moet. Ook wordt haar schrijfstijl, met korte zinnen die aanvankelijk abrupt aan kunnen doen, verslavend.

De echte motor achter The Flamethrowers is Reno zelf, en de enige ontwikkeling waar zij - en wij - ons aan vast kunnen houden is die van haar. Snelheid omzetten in kunst lukt haar niet. Maar als ze, terug uit Italië, door New York scheurt op dezelfde motor waar ze op de zoutvlakte in Nevada mee crashte, is er wel degelijk iets veranderd: 'I was separate, gliding, untouchable.'

Emmi Schumacher studeerde Engels en Amerikanistiek. Ze is boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel.