Recensie: Waarom niet?

Met een grappige verwijzing naar Magrittes Ceci n’est pas une pipe begint Frédéric Beigbeder zijn roman Oona & Salinger: 'Ceci n’est pas une fiction.' Maar wat is het dan? Truman Capote heeft het genre non-fiction novel geïntroduceerd, Beigbeder zelf verkiest de term faction: fictie die zo dicht mogelijk bij de feiten blijft. Hij heeft na allerlei onderzoek een raamwerk opgezet van feiten en daaromheen een verhaal gesponnen over het leven van J.D. Salinger, Oona O’Neill en Charlie Chaplin. Het resultaat is een boeiend relaas van een liefdesrelatie zoals die geweest zou kunnen zijn. Door arjen van meijgaard.

Enkele jaren voor Salingers overlijden in 2010 trekt Beigbeder de stoute schoenen aan om een bezoek te brengen aan zijn idool, de schrijver die al jaren een zeer teruggetrokken leven leidt. Eenmaal dicht bij het huis van Salinger, durft hij het toch niet aan diens leven te storen, wetende dat de schrijver daar ook absoluut niet op zit te wachten. Het boek kan op dezelfde manier beschouwd worden: Beigbeder komt met zijn gefictionaliseerde verhaal dicht bij de waarheid, maar we zullen nooit weten of het echt zo gegaan is. Tegelijkertijd is Beigbeder schrijver in hart en nieren en hoopt levensechte personages geschapen te hebben, ook al hebben ze de namen van bestaande personen: 'Si cette histoire n’était pas vraie, je serai extrèmement déçu.'

Zwijgen

Vlak voor de oorlog begint het verhaal van Salinger en Oona. Zij is dochter van de op dat moment wereldberoemde dramaturg Eugène O’Neill, met wie zij sinds haar tweede jaar nagenoeg geen contact meer heeft. Jerome Salinger, die al schrijft en snel een verhaal gepubliceerd zal krijgen, ontmoet haar in de Stork Club in New York. Het is de plek waar de rich and famous uit die tijd samenkomen en zij zit er aan hetzelfde tafeltje als Truman Capote, met wie ze een leven lang bevriend zal blijven. Salinger, aangetrokken door de stille en mooie vijftienjarige Oona, schuift aan. Ze keuvelen wat over koetjes en kalfjes en laten hun conversatie daarna gemoedelijk stilvallen, kijkend naar de beau monde om hen heen.

- Vous savez…
- Qoui?
- Je me tais, mais… je m’ennuie pas.
- Moi non plus.
- J’aime bien me taire avec vous.
- …
- …

Bij de tweede ontmoeting slaat de vonk over. Ze praten veel, drinken nog meer en blijven de hele nacht bij elkaar. Er ontstaat een relatie, hoewel ze achteraf beiden zeggen dat ze te jong waren om te weten wat echte liefde is. Na een paar maanden, ze zien elkaar veel, zij slaapt vaak bij hem, ze gaan niet met elkaar naar bed, begint het te wringen. Zijn bezitterigheid en humeurige buien botsen met haar fladderende en vrolijke leventje waarin ze vooral wil genieten. De relatie komt fysiek aan zijn eind wanneer Salinger, van Joodse afkomst, besluit het leger in te gaan om in Europa tegen Hitler te vechten. Oona volgt haar vriendinnen naar Hollywood met het doel filmactrice te worden. Salinger schrijft haar en beschouwt haar nog steeds als zijn verloofde, Oona antwoordt dat het voorbij is, dat ze verder wil met haar leven en dat ze bovendien iemand anders ontmoet heeft: Charlie Chaplin. Charlie is overdonderd door de verschijning van de jonge schoonheid, ze schelen 36 jaar. Ze wordt zijn derde vrouw en blijft bij hem tot zijn dood in 1977. Beigbeder, die zelf ook een relatie heeft met een veel jongere vrouw, maakt van dit gegeven gebruik om het op te nemen voor oudere mannen die de voorkeur geven aan jonge vrouwen. Het gaat ze, de mannen, niet alleen om de jonge en strakke lichamen, maar ook om de jeugdigheid die ze een toekomst geeft. De jonge vrouwen zijn op zoek naar levenservaring die zij zelf ontberen.

Amour courtois

Ondanks dit onnodige uitstapje weet Beigbeder de boeiende levens van deze personen knap met elkaar te verweven. Salinger verandert compleet tijdens de oorlog in Europa, ziet de meest afschrikwekkende taferelen, doorstaat te veel ellende voor één mensenleven en blijft ondanks alles vasthouden aan Oona, zijn eerste en grootste liefde. Hoewel zijn weduwe en zoon erop toezien dat het leven van Salinger afgesloten blijft voor de buitenwereld, slaagt Beigbeder erin een geloofwaardige lijn uit te zetten over hoe het contact tussen Salinger en Oona verder verloopt. Hij blijft haar schrijven, zij leest zijn brieven en antwoordt sporadisch. De asbak die Oona uit de Stork Club heeft meegenomen en aan Salinger heeft gegeven, blijft tot het einde toe een rol spelen, ook al is hij aan stukken.

Salinger et Oona, c’est une histoire d’amour courtois. Chaplin et Oona, c’est le mariage le plus réussi que je connaisse. La vie parfaite, c’est d’avoir vécu le deux, comme Oona.

Beigbeder besluit het boek met zijn eigen huidige liefde, die hij nooit ontmoet zou hebben zonder dit project. Hij ontmoette haar in Zwitserland, waar hij probeert Salingers brieven aan Oona los te krijgen bij de erven van Oona Chaplin. Het lukt hem niet en dat is maar goed ook, bedenkt hij zich, want anders had hij ze nooit zelf kunnen verzinnen.

Vier jaar heeft hij dag in dag uit doorgebracht met zijn personages. De lezer kan nu een roman lang genieten van deze beroemdheden, en zich afvragen waarom het niet zo gegaan zou kunnen zijn.

Arjen van Meijgaard schrijft korte verhalen en bespreekt Nederlandse en Franse fictie, voor onder andere NBD/Biblion, en eenboekrecensie.blogspot.nl, waarop hij impressies over vergeten boeken noteert.