Recensie: Eerherstel voor de toerist

We schijnen in een beeldcultuur te leven. Dat hóór je tenminste vaak. En je ziet inderdaad overal beeldschermen, foto's, reclame, logo's, symbolen. Maar beelden... Die zie je juist nauwelijks meer. Hoe zit dat dan met die beeldcultuur? Filosoof Ike Kamphof geeft antwoord met haar boek Iedereen voyeur. Het gaat over Kijken en bekeken worden in de 21e eeuw - de ondertitel. Meer concreet gaat het over uitzichten, over bijziendheid, over wandelen en reizen, over toerisme, souvenirs en vakantiefoto's, en natuurlijk de vakantiefolders. Allemaal verrukkelijke onderwerpen, die schreeuwen om aandacht. Door pieter hoexum.

Opzij stappen en opnieuw kijken

Kamphof bevredigt de nieuwsgierigheid, de behoefte aan overzicht en inzicht. Ze vat handzaam verschillende theorieën en boeken hierover samen. Van Urry's The Tourist Gaze tot Baudrillard en zijn hyperreële simulacra en Ton Lemaire's Filosofie van het landschap. En nog wel meer. Het lukt Kamphof bijna steeds om hierbij een niet-schoolse, niet academische toon aan te slaan, maar juist het avontuur te zoeken.

Bovendien zoekt ze nieuwe wegen, of beter gezegd: zoekt ze haar eigen weg over oude paden. Het gaat haar er niet om orde te scheppen in een wildernis, maar een eigen weg te vinden in een landschap. Hoe dan ook, ze overtreft de toch al hooggespannen verwachtingen als ze op pagina 37 schrijft: 'Het is tijd om het platgetreden pad van de cultuurkritiek van de filosofie van het landschap, de tragische romantische wandelaar en de postmoderne toerist te verlaten en opzij te stappen.' Kijk, dat is nu eens echt verfrissend: iemand die de altijd weer zwaarmoedige cultuurkritiek uit de weg durft te gaan en er langs te kijken. Om opnieuw te kijken.

Weer toerist durven worden

Het gaat erom afbeeldingen weer te leren zien als beelden. We moeten weer toerist durven worden zoals we doen op vakantie in een Franse hypermarché: onze ogen uit kijken.

Kamphof 'onthult', 'ontmaskert' of 'deconstrueert' gelukkig niets, maar laat de beelden juist in hun waarde. Ze zijn en blijven geheimzinnig, raadselachtig, magisch. Ongeveer zoals bij Tim Parks in zijn Leer ons stilzitten. Zelfs foto's, die als een soort sporen bij uitstek geschikt lijken als bewijsstuk, blijven raadselachtig.

En dan hebben we het alleen nog maar gehad over het eerste van de vijf hoofdstukken! De Maand van de Filosofie kan nu, met de publicatie van dit boek, al niet meer stuk.

Pieter Hoexum is filosoof, publicist (voor o.a. Trouw) en huisman. Hij was boekverkoper bij Athenaeum Boekhandel. Zijn boek Gedenk te sterven. De dood en de filosofen verscheen in 2003, in 2013 verschijnt Reis door mijn rijtjeshuis. Kleine filosofie van het wonen. Hij heeft nu een website, pieterhoexum.wordpress.com.